|
124
EKLER
Ek:-1
Karlofça (Karlıpeçe) Antlaşması (20 Receb 1110 -26 Ocak 1699)
(Evvelki madde) Erdel vilâyeti hâlâ müşarünileyh Çasâr zaptında olmakla yine
zapt ve tasarrufunda kalıp Podolya tarafından Eflâk vilâyetinin intihasına varınca sınırı
Eflâk ve Boğdan vilâyetleri ile mabeynde vaki bu cenkten evvel olan kadimi hududu
olan dağları ile ve Eflâk intihasından Mors suyuna varınca kezalik yine kadimi hududu
olan dağları ile mahdud olup tarafeynden hududu kadimeye riayet olunup ne öte ne
beru kat'a tecavüz olunmaya
(Đkinci madde) Tamışvar kalesine tabi Tamışvar eyaleti cümle nevahi ve enharile
Devlet-i Aliye'min zabtında olup Erdel tarafında olan sınırı Eflâk vilâyetinin
intihasından Mors suyuna varınca Erdel'in balâda tayin olunan hududu kadimesi ile ve
Mors tarafında olan sınırı nehri Tise'ye varınca nehri Mors'ın berü kıyılarıyla ve Tise
tarafında olan sınırı Tuna'ya varınca Tise'nin berü kıyıları ile rnahdud olup hududu
mezkûre dahilinde olan Sebş ve Legoş ve Lebve ve Çanad ve Kanije ve Beki ve
Beckerek ve Jayık ve bu cenkten evvel olan Erdel hududundan bervechi meşruh üzere
Mors ve Tise sularının beru kıyıları ile mahdud olan Tamışvar toprağında vaki bu
misillu her ne var ise badelyevm yapılmamak üzre müşarünileyh çasar tarafından hedm
ve eyaleti merkume külliyet ile tathir oluna badelyevm ne zikr olunan mevazi ve ne
Mors ve Tise yalıları kurbunda sagir ve kebir gayrı yerler kale suretine konulup bina
olunmaya ve mabeynde vaki Mors ve Tise sularından saki devab ve saydı mahi ve sair
elzem olan fevayidde tarafeynin reayası alesseviye intifa edeler zikrolunan suların
yukarısında müşarünileyh çasara tabi yerlerden gerek Nemçe ve gerek sair
reayalarının yük sefineleri Mors suyu ile Tise'ye ve Tise ile nehri Tuna'ya kendi
hallerinde geIip gidip ve inip çıkıp mürur ve uburlarına mümanaat ve bir türlü zarar
olunmaya asanlık ile varalar geleler ve Tamışvar reayasının dahi balıkçı sefineleri ve
sair kayıkları dostluğa binaen bila mani işleyeler ve değirmen sefinelerini sınırlarda
zabit olanların marifet ve ittifak ile tüccar sefinelerinin mürur ve uburuna mani
olmayacak münasib mahallere vazeyleyeler ve Mors suyu nehri kebir olmamagla
değirmen harkları ve gayri behane ile ahar yerlere icra ile taklil olunmayup vechi
125
meşruti üzere müşarünileyh çasara tabi sefinelerin müruruna bir dürlü mümanaat olun-
maya ve zikr olunan nehirlerde vaki adalar haliya müşarünileyh çasar zabtında olmagla
yine hali üzere zabıtlarında ola ve tarafeynin reayası birbirlerini; muhabbet ile
asude hal olup teaddi ve tecavüzden ve mevaddı sulha muhalif olan işlerden müekked
fermanlar ile men olunalar.
(Üçüncü madde) Paçka yakası haliya müstekillen müşarünileyh Çasarın zabtında
olmagla yine zabtında ola ve Titel'e şimdiki halinden ziyade istihkâm virile.
(Dördüncü madde) Nehri Tise'nin Tuna'ya karışdığı mahalde Titel karşusunda
Tise'nin beru vakasında olan ucundan karşu Sezem tarafına tamam mukabilinden
Morvik'e doğru Busent suyunun beru yakasında bir hattı müstakim farz olunub andan
dahi Bosul suyunun mecrayı kadimesi ile nehri Sava'ya munsab olduğu mahalle dek
beru tarafı müstakillen Devlet-i Aliye’min ve öte tarafı müstakillen müşarünileyh çasar
zabtında olmak üzere hendek harfı ve taş ve kazık alâyimi vaz'ı ile kat'ı hudud oluna
Morvik mehrumen alâhalihi kala ve ol semtte tarafeynde açık varoşlar ola ve tarafeynin
zabtında kalan yerlerde olan sular dahi hududu mezkûre ile zabt oluna.
(Beşinci madde) Bosul suyunun nehri Sava'ya karışdığı mahalden Una suyunun
Sava'ya döküldüğü mahalle dek nehri Sava’nın bir yakası Devlet-i Aliye'm zabtında ve
bir yakası müşarünileyh çasar zabtında olmagla mabeynde olan nehri Sava ve bu
mabeynde vaki adalar dahi müşterek olub gerek sefinelerin mürur ve uburu gerek gayrı
menafide iki tarafın reayası ales-seviyye intifa eyleyüp birbirile hüsni muamele
eyleyeler ve Une suyunun beru tarafında vâki Bosna'ya tabi olan vilâyet bir tarafdan
nehri Sava ve bir tarafdan Una suyunun kıyıları ile mahdud olub hududu merkume
dahilinde olan Novi ve Dubiçe ve Yesanofça ve Duboy ve Bravt ve ol havalide bu
misillu her ne var ise içlerinde olan Nemçe askeri ihraç ve tahliye ve ol etraf külliyet ile
Tilme ve Novi toprağından aşağı Sava'ya doğru Una suyunun içinde olan Kostaniçe ve
sair adalar Una suyunun Una kıyıları ile müşarünileyh çasar zabtında olmağla hududu
mezkûre ile tarafeynin sınuru tayin ve temyiz oluna ve Una suyunun ötesinde Sava
suyundan alarga muhafazacı ile zabtolunub tarafeynin ellerinde olan yerler bu
cenkden evvel elan arazisi ile yine ellerinde olub budud kat'ına tayin olunan tarafeynin
vekilleri ihtilâl def idüb Hırvatlık canibinde tarafeynin elinde kalacak yerlerin
intihasına varınca nevahi ve arazilerini başka başka hudud ile ayırub hendek ve taş ve
126
kazık ve gayrı alâim ile kat ve tayin oluna zikrolunan alâyimden birisi tayin ve tebdil ve
kal' ve ref ile tarafeynden her kim tecavüze cesaret iderse bieyyi vechinkân ele getürilüb
saire mucibi ibret içün muhkem hakkından geline ve bu tarafın hududu kat'ına memur
olacak vekilleri müsareat ile tayin olunub ve muhkem tenbih ve tekid oluna ki tarafeyn
reayasının rahat ve emniyetine kemal mertebe tekayyüd ve ihtimam idüb bilâniza ve
bilâ garaz canibeynin arazisini vechi ahsen ile tefrik ideler ve Bosna tarafında Sava
kenarında vaki Bravt'ın müceddeden olan bazı istihkâmı içinde olan Nemçe
askeri ihracında ref ve yine tüccar taifesinin makar ve memer maberleri olmak
üzere etrafı mesdud şehir tarh olunub kale mertebesinde istihkâm virilmeye.
(Altncı madde) Gerek hini mükaleme-i sulhda işbu mevad ile tarafeynden tayin
olunan ve gerek bundan sonra vakit ve zamanı ile tarafeynin vükelası marifetleri ile her
mahalde kat ve temyiz olunacak sınur ve hudud badelyevm kemali hürmet ile müraat
olunub bir dürlü illet ve behane ile tebdil ve tağyir ve tevsi ve tazyik olunmaya ve katı
ve tayin olunan hudud tarafeynden tecavüz olunmayub birbirinin zabt ve tasarrufuna
dahi ve taarruz olunmaya ve tarafeynin reayası itaata cebir ve bu dürlü haraç gerek
badelyevm ve gerek güzeşte mütalebesi ile ve gayrı hatıra gelir gelmez bir veçhile
rencide ve remide olunmayub cümle nizalar hak üzere def oluna.
(Yedinci madde) Balada badelyevm yapılmamak ve istihkâm verilmemek üzere
alelesami mestur olan yerlerden maada hududlarının emniyeti içim işbu mevadd-ı sulh
muktezasınca tarafeynin zabtında kalub halâ vaki olan kıla ve husun vechi ahsen üzere
tamir ve termim olunub istihkâm verilmek caiz ola ve tarafeynin serhad başlarında olan
erazinin reayaya nâfi olan cümle yerlerde bilaistisna ve bilâ mâni açık varoşlar yapılmak
caiz ola amma bu behane ile miiceddeden kale bina olunmaya.
( Sekizinci madde ) Badelyevm tarafeynde gizlu ve alelgafle çeteler
işletmek ve tecavüz ile bir zabt ve nehib ve garet ve reayaya taaddi olunmak muhkem
men oluna mütenebbih olmayub hilâf-ı ahd hareket idenler bulundukları yerlerde
ahiz ve hapis ve mahallinde şer'ile cürümlerine göre iktiza eden cezaları bilâ aman
icra ve haklarından geline ve gasb olunan eşya her ne ise ihtimam ile
buldurulub hak ve adil üzere sahiblerine red itdirile ve zahit ve başboğ ve cümle iş
erlerine tenbih ve tekid olunaki müsamahadan ihtiraz idüb sadakat ve istikamet
127
üzere ihkakı hak iyleyeler işlemeyüb mütenebbih olmayanlardan azil şeran katil icab
idenler kati olunub haklarından geline.
(Dokuzuncu madde) Tarafeynin reayasından müfsid ve âsi ve bedhah
olanlar iki canibden dahi kabul olunmayub birvechile himaye olunmaya ve bu
makule ehli fesad ve çeteci ve garetçi her kimin reayası olursa olsun
herhangi toprakta bulunursa müstahak oldukları cezaları tertib oluna ve ihlifa
iderlerse haberleri alınub zabitleri agâh olunaki haklarından geleler ve zabit ve baş
olanlar dahi bu misillü eşkıyanın hakkından gelinmekde ihmâl ve tekâsül iderlerse
mes'ul ve muateb olub azil ve hakkından geline ve ulufelu ve dirliklü ve kendi
halinde olmayub böyle şekavet ideıderin teaddileri külliyet ile mündefi
olmagiçün mutlaka hırsızlıkla teayyüş iden haydud ve pribek didikleri
kuttaüttarik saklanmayub ve beslenmeyüb gerek kendülerin ve gerek saklayanların
haklarından geline ve bu makule fesad âdeti müstemirresi olanlar sonradan salah
suretin gösterirlerse de itimat olunmayub sınurlarda karib yerlerde sakin
olmayub ahar yerlerde iskân itdirile.
(Onuncu madde) Bu cenk esnasında Macar ve Erdelludan nice kimesne çasar
itaatindan rûgerdan ve serhaddı mansureme gelmiş olub mabeynde müddet ile
karardade olan işbu sulh ve salah-i hayır encamın bu hususda dahi vechi layıkı üzere
badelyevm sebatı emniyete ihtimam olunması lâzım olmagla mesfurlara müteallik olan
ahval bu karara konulmuşdur ki sınurlarda olan reayanın aram ve istirahatine halel
gelmemek içün iskân olunacak yerler sınur ve hudud caniblerinden baid olmak üzere
memaliki mahrusamın bir semtinde murad olunduğu veçhile temkin ve terfih olunalar
ve ehillerine ruhsat verileki zevçlerinin yanına gelüb tayin olunan mahalde maan sakin
olalar ve dahi fimabaid Devlet-i Aliye'min reayasından olmagla min baid itaatdan
ayrılmayalar ve içlerinden bazı kimesne tekrar giru vilâyetine gitmek isterse bedhahlık
idenlerin zümresinden ad olunub müşarünileyh çasara tabi olanlar tarafından himaye ve
kabul olunmayalar ve sulh ve salahın sebat ve emniyetine riayeten bu makuleler ele
getirilüb serhaddi mensurum hükkâmına teslim olunalar.
(On birinci madde) Bu muahedenın mevaddına müteallik fimabait dâva ve niza
zuhur eyledikde faslı içün tarafeynden derakab bi’tama ve bigaraz âkil ve mücerreb ve
sulh ve salaha hayırhah ve adedi beraber ademler tayin ve askersiz ancak tevabilerde
128
münasib mahalle gelüb istima ve hak ve adil ve hüsni civara riayet ile tevfik ve fasl
olunub ve tarafeynin reayası asude hal olub sulh ve salah gereği gibi gözedilmek içün
nizam vireler lâkin tarafeynin vekilleri görüb fasl idemedikleri işler zuhur eyledikde
tanzimi hususu asitanelere havale oluna bu makule niza mümkün mertebe de müddeti
kaidede görülüb faslı ihmâl ve tehir olunmaya ve birbirini meydana okumak ve birbiri
ile döğüşmek selef ahidnamelerde men olunmagla badelyeym dahi men olunub
meydana ve savaşa okuyanlar fesade bais olmalarile muhkem haklarından geline.
(Onikinci madde) Bu cenk ve cidal esnasında tarafeynden ahiz ve beğlik
zindanlarda mahbus olan esirler bu mübarek sulh ve salah hürmetine halas ümidinde,
olub fimabad esirlerin musibette kalmaları inayet ve mekarimi padişahi ve âdeti hasenei
şehriyariye muvafık olmamağla mutadı kadim ve dahi ziyade müstahsen vech üzere
bedellerde itlak olunalar amma bir tarafta dahi ziyade veyahud muteber esirlerden
kalursa kalanların dahi itlakıçün büyük elçilerin iltimaslarına muvafık ve merhameti
mulukâneye lâyık olan müsaade derig olunmaya ve sair nasda ve Tatar taifesinde
bulunan esirler dahi münasib veçhile ve mümkün olan ma'kul ve mutedil beha ile
itlakları caiz ola esir sahibile uzlaşılmayub niza vaki oldukda hâkimülvakt olanlar
mabeynlerin tevfik edeler eğer imkân olmaz ise aldıkları behaları isbat ile veyahut
sahiblerine yemin teklifi ile zahir oldukda eda olunub itlak olunalar ve sahibleri ziyade
akçe tamaı ile üsarâ tabiisine mani olmayalar ve lâkin esir aramak ve itlaklarına say
eylemek içün Devlet-i Aliye’m tarafından mahsus ademler irsal olunmadığı takdirce
bile müşarünileyh çasarın tarafından hâkim olanlar üsârâ fukarasına sabib çıkub ve
behaların vechi meşruh üzere aytlayub müslüman esirlerinin tahlisine say ve ihtimam
ideler ve bu vech üzere esirlerin halasına tarafeynden merhamet ile tekayyüd oluna ve
esirlerin itlakları vakti gelinceyedegin bu aralıkda hoşhal olmaları içün tarafeynin
murahhas elçileri canib-lerinden say oluna.
(Onüçüncü madde) Hazreti Isa dininde olub Rim papaya mensub olan rahiblerin
hakkında selâtini pişini nısfet ayin zamanı seadetlerinde virilan ahidnamei
hümayunlarda mestur ve mukayyeti olan mevad ve mahsusan ihsan ve inayet olunan
nişanı âlişan ve evamiri şerifenin mazmunu badelyevm dahi mer'i tutulmak üzere tarafı
hümayundan te'kid oluna şöyleki kilisalarını vaz'ı kadimi üzre tamir ve termim ve
idegeldikleri ayinlerin icraya mümaneat olunmaya ve hilâli şer'i şerif ve mugayiri ahid-
129
namei hümayun akçe mutalebesi ve gayrı bahane ile mezbur rahibler her ne sınıfdan
olursa rencide olunmavub himayei padişahanemde asude hal olalar ve müşarünileyh
Roma Imparatorunun büyük elçisi asilanei seadetime geldikde ayinlerine ve Kudusu
Şerifde vaki ziyaretgâhlarına müteallik siparişlerini ilâm eyleye.
(Ondördüncü madde) Tüccar taifesini tarafeynin memalikinde selefde virilen
ahidnameler mucibince kelevvel aminen ve salimen kendu hallerinde ticaret ideler ve
alış virişleri mekr ve hile ve ihtilâlden masun ve mahfuz olmak üzre büyük elçilikler es-
nasında tüccar ahvaline vakıf ademler tayin ve umurlarına nizam virilüb sair nıüste'min
taifelerine olan müsaade müşarünileyh Çasara tabi milletlerin hakkında dahi inayet
olunub memaliki mahrusamda menfaat ve emniyet ile müreffehülhal olalar.
(Onbeşinci madde) Selefde virilan ahidnamelerde mestur ve mukayyed olub
haliya akdolunan uhud ve kuyuda mugayir ve iki devletin rüsumu müstemirresine
muhalif ve muzir olmayan mevad bundan böyle dahi mer'i tutulub mütegayyir olanlar
fesh ve neslh oluna.
(Onaltıncı madde) Đşbu muvadea ve musalaha ve dostluk ve meveddetin
mabeynde istihkâm ve istikrarı içün tarafeynden büyük elçiler tayin ve irsal olunub
vardıklarında ve geldiklerinde merasim ve mutade muamele ile izaz ve ikram ve istikbal
ve teşyi olunalar ve dostluk nişanesiçün hüsn ve ihtiyare talik ile her tarafın şanına lâyık
hedaya ile büyük elçiler hareket günü mabeyninde haberleşüb işbu gelecek yaz
ibtidasında mahı haziranda çıkub Sermde vaki sınur başında mutadı kadim üzre
mübadele olunub ve tarafeyne nafi ve dostluğa muvafık olan ahvali murad olunduğu
üzre aşhanelerde arz ve ilânı eylemeleri caiz ola.
(Onyedinci madde) Elçiler gelüb gidüb ve meks eylediklerinde
kadimüleyyamdanberi ve olageldügi merasim riayet rütbelerine göre tarafeynden
alesseviye gözedile ve müşarünileyh Çasar tarafından gelen elçi kapu kethüdası ve gayrı
ademleri istedikleri libas geydiklerinde kimesne mani olmaya müşarünileyh Çasar
elçileri ve kapukelhüdaları ve maslahatgüzarları sair Devlet-i Aliye'm dostları kıralların
elçileri ve maslahatgüzarları gibi muaf ve müsellem ve asude hal olub müşarünileyh Ça-
sarın rütbesine göre âdeti hasene olan resin üzre riayet olunalar ve tercümanlar istihdam
eyleyeler ve evlâdları ve gayrı ademleri Beç'den Asitanei Seadetime ve Asilaneni
130
Seadetimdem Beç canibine varub geldiklerinde kanun üzre yol emirleri virilüb emin ve
salim varalar geleler ve iktiza ittikde kendulere muavenet oluna.
(Onsekizinei madde) Sulh ve salah egerçi işbu tarafeynden ittifak ve hüsni riza
ile karardade olan şurul üzre akdolunmuştur. Lâkin cümle sınurlarda tasrih olunduğu
üzre makbul olan uhud ve şurut kemayenbagi icra olunub tayini hudud akabinde hedm
ve tahliye ahvali dahi itmam olundukta kemali takviyeti ve lüzumu riayeti terettüb eder
bu takdirce işbu maslahatların müsareat ile vücude gelmesi içün kat'ı hududa
tarafeynden nasb olunan vekiller bin yüz on senesi nevruzu firuzunda mabeynlerde
makul ve münasib gördükleri mahalde memunülgaile tevabilerile bir yere gelüb
mümkün olursa iki ay içinde imkân olan yerlerde dahi mukaddemce tarafeynde balada
taahüd olunduğu üzre alayimi muayyene ile araziyi temyiz ve tefriki ve tahdid ve
mabeynde karardade olan mevaddı kemali ihtimam ve müsareat ile icra ideler.
(Ondokuzuncu madde) işbu şurut ve kuyud karardade olduğu suret üzre
tarafeynden mukarrer ve müekked kılınub imza gününden otuz gün içinde belki dahi
mukaddemce kabullerini müş'ir nameler getürilüb müşarünileyhim Đngiltere kiralı ve
Nederlande asitanı cenerallerinin hizmeti tavassuta memur olan mümtaz elçileri yedi ile
mübadele olunmak üzre mabeynde olan taahhüd ve iltizam birvechile tehallüf etmek
ihtimali olmaya.
(Yirminci madde) Bu terki cidalin müddeti inşaallahütealâ temessük tarihinde
mütevaliya yirmi beş sene ola müddeti merkume tamamında belki nısfında med
olunması tarafeynde murad olunursa tekrar imtidadı söyleşile tarafeynden hüsni riza ile
karardade olan mevad cenabı hilafetmeabım ile müşarünileyh Roma Imparatoru
beyninde ve varislerimiz arasında masun ve mahfuz olub devletlerimiz ve mülklerimiz
ve karada ve deryada olan vilâyetlerimiz ve şehir ve varoşlarımız ve reaya ve beraya-
larımız beyninde bilatagayyür mer'i ve muhterem ola ve tarafeynin hâkimlerine ve
zabitlerine ve rüesayı asker ve cenkçilerine ve tevabi ve levahiklerine bilcümle tenbih
ve te'kid oluna ki anlar dahi tafsil olunan şurut ve kuyud ve mevaddı uhud muk-
tezasınca hareket sulh ve salaha mugayir bir dürlü illet ve bahane ile birbirlerini
rencideden ihtiraz eyleyeler ve min baid teaddi eylemeyüb konşuluğu gereği gibi
gözedeler şöyleki mütenebbih olmayub muhalefet üzre olanlar eşeddi ukubet ile
haklarından gelinmeği muhakkak hileler ve cenabı emaretmeab Kırım Hanı ve sair
131
tevayifi Tatar dahi bu sulhu salah ve dostluk ve barışıklık hukukunu gereği gibi riayet
ve sıyanet eyleyüb müşarünileyh çasara tabi olan memleket ve reayaya birvechile teaddi
ve tecavüz eylemeyeler gerek esnafı asakir ve gerek tevayifi tatardan bir ferd hilafı
ahidnamei hümayun ve mugayiri ahd ve misak teaddiye cesaret ederse cezası tertib
oluna ve temessükler imza olunub mühürlendiği günden tarafeynden husumet ve teaddi
külliyet ile ref olunub reayayı tarafevn emnü aman ve istirahat ve itminan üzre olalar
ve yevmi mezburdan ta'adiyat kemali tekayyüd ve ihtimam ile men ve refi olunmak içün
sınurlarda olan hükkâm ve zabitlere tenbih ve te'kid oluna lâkin baid yerlerde olan
hükkâma bu sulhun müsareat üzre haberi irişdirilmek içün yirmi gün müddet tayin
olunub andan sonra tarafeynden her kim muhalefet ile bir dürlü tecavüze ictira ederse
balada tasrih olunduğu üzre hakkından geline (Erim, 1953, 23-35).
132
Ek:-2
Prut Buyrultusu (6 Cumadel'ahire 1123—22 Temmuz 1711)
Purut vakası üzerine Baltacı Mehmet Paşa tarafından yazılan buyurultu suretidir.
Bais'i tahrir-i kitab-ı sıhhat nisap budur ki bitevfikillahil mülkülilâm-ı asakir-i
islâm-ı nusret encam ile Purut kenarında Masko Çarı bilcümle askeriyle muhasama ve
mukatale ile tazyik olundukta bilutfulkerim ve fazlulamim musalehaya müracaat edip ve
Çar-ı merkum tarafından talip olduklarında sulh ve salahın kuyud-u şurutu bu vech
üzere mâkut ve merbut olmuştur ki Azak Kalesi nice alınmış ise kelevvel arazi ve sair
tetümmatiyle taraf-ı Devlet-i Aliye'ye teslim oluna ve Toygan ve Kamanke ve Şamar
damağında Yeni Kalası külliyet ile hedm oluna ve Kamanke'nin içinde olan top ve
cebehanesini bilkülliye Devlet-i Aliye tarafına teslim eyleye ve fimabaat mahalli
merkum tarafında kal'a bina olunmamak üzere ve Lehlu'ya ve ana tâbi Biravaş ve Por-
tkal ve Kırım Hanı olan Saadetlû Devletgiray Han Hazretleri tarafına tâbi Kazaklara
Çar-ı merkum tarafından minbad müdahale olunmayup ötedenberu nice ise bütün ol
yerlerden el çeküp ve badelyevm karadan Memalik-i Mahrusa'ya ticaret ile gelüp giden
bezirganlardan mada Đstanbul'da elçi namında taraflarından kimesne ikamet etmeyüp
bundan akdem ve heba olan müslüman esirleri her ne miktar ise giru Devlet-i Aliye
tarafına teslim olunmak üzere ve Đsveç Kralı Devlet-i Aliye'nin zir-i cenah-i inayetine
iltica etmekle badelyevm Đsveç Kralının kendi memleketine emn-ü selâmet ile gitmesine
kat'a taraflarından mümanaat ve tearuz olunmayup mabeyinlerinde tevfik ve rıza
ve ittihat bulunur ise musaleha eyliyeler ve fimabaat Devlet-i Aliye tarafından dahi
Memalik-i Mahrusa'ya mensup olan reaya ve sairlerine bir türlü taaddi ve tecavüz
olunmamak şurut ve uhudu ile sebekat eden küstahane hareketlerinden igmaz-i ayn
buyrulmak şevketlu inayetlû azametlû efendimiz Padişahımızın kemal-i fazl ve kerem-i
mülûkânelerinden rica olunur. Minval-i meşruh üzere Asitane-i Saadet'te inşallahı tealâ'
ahd-ü misak bağlanmak ve tarafına suret verilmek üzere vekâlet-i mutlaka hasebiyle
işbu temessük tahrir olunup taraflarına verilmiştir Ve çar-ı merkum tarafından temessük
alınıp verildikten sonra askerleri doğru yollariyle memleketine gitmesine gerek asakir-i
mansure ve gerek tavaif-i Tatar ve sairlerinden bir ferd mümanaat ve müdahale etmeyüp
ve zikrolunan maddeler teslim olunup tarafından ahitnameler alınıp verildikten sonra
çar-ı merkum tarafından memuren rehin olmak üzere orduyu hümayun-i nusrat makruna
133
gelen çar'ın mahrem-i esrarı kıdyetülâyan'il mil-letül’mesihiye kaparon kançilir Petro
Şafirof ve Şeremet oğlunun oğlu Ceneral Mihail Olburs'ü hatemet avakibetüm bilhayır
itmam-ı hizmet eyledikten sonra bila tehir memleketlerine gitmelerine Devlet-i Aliye
tarafından izin ve ruhsat verilmek üzere işbu mahalle şerh verildi tahriren filyevmissadis
min cumadel'ahira lisene selâse ve işrin ve miete ve elf
Buyuruldi-î Sahra-yı Hoşgeçti (Erim, 1953, 51-52).
134
Ek:-3
Yaş Antlaşması (15 Cumadel'ûla 1206 - 10 Ocak 1792)
beyinlerinde mübadele etmişlerdir (Erim, 1953,188-194).
141
Ek:-4
Bükreş Antlaşması (17 Cumadel'ûla 1222 - 16 Mayıs 1812)
Hazret-i hudavend-i memalik bahşa ve cenab-ı tensik ferma-yı umur-i kâffetil-
vera' takaddeset zatuhu an-vasmetil-ezdad ve nekalet hakikatin an-fehm-i zeviyül-
nehanın irade-i bahire-i samada-niye ve inayet-i zâhire-i sübhaniyesi ve seyyidül-enbiya
ve sipehsalâr-ı ketaib-i asfiya habib-i Hûda şefi-i yevm-i ceza ulu Peygamberimiz
Mahammedül-Mustafa aleyhi ve ala-âlihi ve sahbih-i ezket-tahaya hazretlerinin
destiyari-i mucizat-ı cümletil-berekâtı ve ashab-ı güzin ve hulefa-i râşidin ridvan-ullah-
i-taalâ-aleyhim ecmain ve cümle-i evliya-i hidayetkarin ve asfiva-i takad-düs rehinin
mürafakat-i ervah-ı tayyibe-i cennet me'valariyle
Benki eşrefülbüldan vel'emakin ve ebrekülmedain vel'mesa-kin kıble-i cümle-i
âlem ve mibrab-ı teveccüh-i amme-i ümem olan Mekke-i mükerreme ve Medine-i
münevvere ve Kudüs-i şerif-i mübarekin hadim ve hâkimi ve hasretülmülûk olan bilâd-ı
selâse-i muazzama ki Đstanbul ve Edirne ve Bursa'dır anların ve Şam-ı cennetmeşam ve
Mısr-ı nadiretülasır ve külliyen Arabistan ve Afrika ve Berka ve Kırvan ve
Halebüş'şehba ve Irak-ı Aran ve Acem ve Basra ve Lahsa ve Değlenı ve Rakka ve
Musul ve Şehrizor ve Diyarbekir ve Zülkadriye ve vilâyet-i Erzurum ve Sivas ve Adana
ve Karaman ve Van ve Mağrib ve Habeş ve Tunus ve Trablus-i Şam ve Kıbrıs ve Rodos
ve Girit ve Mora ve Akdeniz ve Karadeniz ve Cezair ve savahili ve diyar-ı Anadolu ve
memalik-i Rumeli ve hususa Bağdad-i darüsselâm ve cemian Kürdistan ve Rum ve
Türk ve Tataristan ve Çerakis ve Ahısha ve Gürcistan ve Kabartayan ve Deşt-i Kıpçak
evlat-ı Tâtâra dair ol havalilerde vaki umumen Bosna ve kale-i Belgrad-ı darülcihad ve
Sırp hükümeti ve anda olan kıla ve huşun ve bilâd-ı Arnabudan bittemam ve Eflâk ve
Buğdan ve etraflarında vâki kıla ve huşun tarif ve tavsiften müstağni nice büka ve
büldanın Padişah-ı madelet şivem ve şehinşah-ı şevket alemi essultan ibnissultan
velhâkan ibnilhâkan essultan Mahmud Hân bin-essultan Abdülhamid Hân bin-essultan
Ahmet Hân'ım unvan-ı menşur-i saadet nüşur-i saltanatım tevki-i refi-i sultanülberreyn
ile müzeyyen ve pürziver ve yirliğ-i beliğ-i hilâfetim nakş ve nigâr-ı azamette izhar-ı
hâkânilbahreyn ile muanven ve arâyişküsterdir lâcerem bermübtega-yı kelâm-ı
dürriyülnizam "Essultan zillüllah-i fil'arz" zat-ı übbühet nisab-ı hüsrevaneme atiye-i
ilâhiye olan teşrif-i şerif-i hilâfet-i mevhûbe ve hâbe-i lâtif-i saltanat-ı mergubenin ve
142
bişşükr-i yedumun-niame külleha mübtegasmca ifa-yı teşekkürüne kıyam ile tâzim-
li'emrillâh ve şefkat alâ-halkihi levazımını icra aksa-yı makasıd-ı şehinşahanem olup
çünkü istihsâl-i asayiş-i raiyet ve istikmâl-i measir-i insaf ve adalet lâzime-i zimmet-i
himmet-i tacidarane ve ratibe-i uhde-i hüsrevanem olmuştur bina-enalâzalik Devlet-i
Aliye-i ebediyülistimrar ve saltanat-ı seniye-i sermediyül kararımızla iftiharül'ümerail
izamil’iseviye ve muhtar-ı küberail fihamil'mesihiye muslih-i mesalih-i cemahirit’taife-
tin'nasraniye sahib-i ezyal-ü'haşmet-i velvekar sahib-i delâil-i mecd-i vel'itibar Rusya
devletlerinin ve temamen Rus ve ana tâbi nice nice ülkâların ferman ferma ve Padişah
ve imparatoru Haşmetli rutbetlû dostumuz Aleksandr hatemallah-ü avakibehu bilhayr-ı
vel'reşad ve elheme-ileyhi sebilessevab-i vessedad beyninde bundan akdem ma'kud olan
rabıta-i musaleha ve musafat bazı esbap ve avarıza binaen kabul-i inhilâl ve infisam
edüp bir müddettenberu zuhur eden ihtilâl ve vuku bulan cenk ve cidal sefk-i dimaya
badi ve insilab-ı emn-i ibadullahı müstelzim ve müeddi olmağla şuriş ve kavganın
indifa ve sükûneti ve ibad ve bilâdın ârâmis ve istirahatleri zımnında işbu harp ve kıtali
def ve izalesile müceddeden sulh ve salâhın akt ve raptı gerek canib-i nasafet menakib-i
hüsrevanemizden ve gerek Rusya Padişahı ve imparatoru müşarünileyh tarafından
murad olunup mabeyıneddevleteyn teyid-i sulh ve safvet ve teşyid-i silm ve meveddet
zımnında devlet-i müşarünileyha murahhasları ile akd-i meclis-i mükâleme ve mevad-dı
müsaleme ve musafatı müzakere ve tanzim eylemek için taraf-ı bâhir-i şeref-i
Padişahanemden ruhsat-ı kâmile ile murahhas-ı evvel tahsis kılman bilfiil Sadrazam-i
sütudeşiyem ve serdar-ı ekrem-i sadakat alemim kethüdası iftiharül'cali vel-eazım
müstecmi-i cemiül'meali velmefahim zürreyissevap filmeasir el'muhtassu bimezid-i
inayetilmelikü' kadir esseyyid Mehmed Sait Galip dâme uluvve-hu ve murahhas-ı sânı
nasbolunan sabıka Anadolu Kazaskeri ve hâlâ ordu-yu hümayunum kadısı
â'lemül'ülema-il mütebahhirin efdalülfudela il müteverri-in yenbuül'fadl-ı vel'yakm
keşşafürmüşkülâtid'di-niye hal'lâlürmu'dilat'iryakiniye miftah-i kûuuzil'hakayik misbah-
i rumnzid'dekavik elmuhtas-su bisunuf-i avatifil'melikil-âla Müftü zade mevlâna
Đbrahim Selim edâmâllahü-taalâ fezailehu ve murahhas-ı sâlis tayin kılınan Yeniçeriler
Kâtibi iftiharü'l-emacit vel'ekârim camiül'mehamid vel'mekârım el’muhtas-su bimezid-i
inayetü'melikid'daim Abdülhamid dâme mecdehımun başka başka yedleıine hutut-i
humayun-i şehinşahanemle muanven ruhsatname-i hümayunum ita olunmak ile Impara-
tor-i müşarünileyh tarafından kezalik murahhas-ı evvel olan müsteşar-ı hassı ve hâlâ
143
şambelanı ve turuk-i kesirenin kavaliri olup hilâl-i Osmani-i Şehinşahinin rütbe-i âlâ
nişanına nail olan kıdvet-i ümerail’milletil’mesihiyye ve umdet-i küberail'taifetin'
nasrarıiyye Anderya Limaniski ve kıdvet-i ümera-il’millet-il’mesihiye asakir-i
imparatorinin liyötnan ceneralı ve zâbitan-ı askeriye baş zabiti ve turuk-i adide kavaliri
Jan dö Syanıf ve kıdvet-i ümerail’milleti'lmesihiyye imparator-i müşarünileyh bâlâ
Müsteşarı ve bazı tunik kavaliri Jorn Konton hatemet avakıbehüm bilhayr hicret-i
Nebeviye âlâ sahibiha efdalüftahiyyenin binikiyüz yirmi yedi senesi cumadel’ulâsının
onyedinci gününde vâki milâd-ı Đsa aleyhisselâmm binsekizyüz on ikinci senesi
mayısının onaltıncı gününde mahalli mükâleme olan Bükreş kasabasında salifüzzikir
tarafeyn murahhasları birbirlerile mülakat ve kendulere verilen ruhsat-ı kâmile
muktezası üzere mevaddı musalehayı biddef'at müzakere eyleyüp tera zi-i tarafeyn ile
onaltı madde üzerine akd ve rabt ve tesis ve tanzim etmelerde zikri ati onaltı maddeyi
hâvi temhir ve mübadele eyledikleri ahidname temessükleri dustur-i ekrem ve müşir-i
efham nizamül’âlem nâzım-i menazımül'ümem müdebbir-i umurircumhur bilfik-
rissakıp mütemmimi mihamü'enam birre'yissaib mümehhid-i bünyaniddevlet-i
vel'ikbal müşeyyid-i erkânissaadet-i vel'iclâl mü-kemmil namusissaltanatü'uzma
mürettib-i meratibü'hilâfet-il'kübra elmahfuf-u bisunuf-i avatifil'melikil'âlâ bilfiil
Veziriazam ve vekil-i mutlak ve serdar-ı ekremim Ahmet Paşa edamâl-lahütâlâ iclalehu
ve zaafa bitte'kid-i iktidarehıı ve ikbalehu dahi vekâlet-i mutlaka ve ruhsat-ı kâmilesi
muktezası ve Rusya devletinin Baş Generali ve sergerde-i asakir-i Rusya ve bilcümle
kavalyerlikli vesairin kavaliri olan iftihar-i ümeraü'ıniiletd'mesihiye unıde-i
küberait'taifetü'iseviye Konte Kolencef Misel Kutuzof hatemâliahü avakibehu
bilhayır devleti tarafından yedinde ruhsat-ı kâmilesi üzere kabul ve temessükte mestur
mevaddı tasdik birle muteber ve mânıûlünbih mühürlerde mahtunı tasdiknamelerini
tarafıma murahhasları yedlerile mübadele etmelerde tarafeynin temessüklerinde
mestur ve meşrut olan mevad-dı musaleha ve müsalemeyi Sadrazam ve
Serdar-ı Ekremim müşarünileyh de'b-i dirîu-i saltanat ve kaide-i müstedîme-i
Devlet-i Aliye'm üzere dergâh-ı felek barigâh-ı Padişahaneme arz ve telhis et-
mekle refahiyet ve rahat-i berayayı nıilk ve millet irin mevad-dı merkume üzerine akd
ve temhid olunan sulh ve salâh-i müstev-cibü'felah taraf-ı hümayunumuzden dahi
makimi ve muteber tutulup hat-tı hümayım-i şevket makrunumuzla müveşşah ve
tuğra-yı garra-yı cihan aramız ile müşerref ahidname-i hümayun-i saadet makrunumuz
144
şerefyafte-i sudur olması lâzım gelmeğin lâfız belâfız mevad-dı sulh ve salâh
makbul-i hümayunumuz olup yerli verinde riayet ve siyanet olunması için zikrolunan
maddelerdir ki aynı ile işbu ahidname-i hümayunumda zikir ve beyan ve şerh ve ayan
kılınur.
(Evvelki madde) Devleteyn beyninde ilâyevmin haza imtidat bulan her türlü
muadat ve münafat işbu ahidname ile berren ve bahren def ve ref olunup gerek
Şelıinşah-ı Al-i Osman ve gerek bilcümle Rusya Đmparatoru ve Padişahı beyinlerinde ve
verc-se-i taht ve ahlâfları ve devletleri miyanelerinde ilelebet sulh ve dostî ve musafat
mukarrer ola ve zir-i destan-ı canibeyn miyanelerinde muhasemat tekevvününü mucip
olabilecek esbabı men için devleteyn-i fahimeteyn-i muahideteyn dikkat ve basiret-i
mahsusaların sarfedeler ve işbu sulhname ile temhid olunan cemi mevaddı kâmda icra
birle bundan böyle tarafeynden muahede-i mezkûreye muhalif bir nevi vaz ve hareket
suren ve alâniyeten sudur etmemek üzere müdekkikane sarf-ı efkâr eyliyeler
(ikinci madde) Devleteyn-i fahimeteyn-i muahideteyn beyninde kemal-i safvet
üzere tecdit ve teyid kılınan muvalât muktezasınca tarafeynin tebea ve reayasından işbu
hitampezir olan muharebe hilâlında gerek harekât-ı askeriye ve gerek mesalih-i saire
cihetlerde taraf-ı devlete ve memlekete hilâfen müdahale etmiş bulunanların umumen
cümlesine af ve safh ile muamele ve nesyen mensiyya ile haklarında mücamele olunup
evza-i sabıkası zımnında o makulelerden hiç bir ferde hitap ve zecr ve ikap olunmayup
salifülbeyan kimesnelerin her birisi kadim yurduna avdet ve ric'at eyledikte sairler
misillu zir-i kavanin-i mutebere-de malimi olarak bundan mukaddem malik olduğu
emval ve emlâkine emıı ve rahatla mutasarrıf ve nail ola
(Üçüncü madde) Devlet-i Aliye-i Osmaniye ile Rusya devleti beyninde tavarih-i
malûmede akd ve temhid ve rapt ve tekid olunmuş olan ahidname ve şurutnameler ve
ukud ve senedat-ı mahsusadan gerek vakten be vakit uhud-i sabıka cihetile ve gerek
işbu ahidname ile kesb-i tegayyür eden mevad müstesna kalarak maadası cümleten
tasdik olunup devleteyn-i fahimeteyn-i muahideteyn bilâhalel kemal-i cehd ve sebat ile
vikaye eyliyeler
(Dördüncü madde) Mukaddemce münakid olan esas sulh senedinin evvelki
şartında Purut nehrinin memleket-i Buğdan'a duhulünden nehr-i Tuna'ya munsab olduğu
145
mahalle kadar ve andan nehr-i Tuna'nın sahil-i yesarisi Kili boğazile bahre kadar
devleteynin had-di fasih olup hoğaz-ı mezkûr tarafeyne müşterek ola ve Đsmail
pîşgahından marüzzikir Kili boğazına kadar nehr-i Tuna'nın Rusya devleti tasarrufunda
kalacak sahil-i yesarına ziyade karip olup kablessefer gayr-ı meskun olan küçük adalar
devleteynin birinden zapt ve tasarruf olunmayarak ve bundan böyle işbu adalarda
istihkâmat ve ebniye ihdas kılın-mavarak haliyetülhaliye bırağıla ve fakat kat-ı hatap
ve sayd-ı mâhi misillu maslahat için tarafeyn reayasının amed şüdleri caiz ola
ve Đsmail ve Kili pîşgahında kâin büyük adaların dahi zikrolnnan Tuna sahil-i
yesarına karip olan caniplerinden itibar ile ol adaların birer saat mesafe mahallerine
alâmet vaz olunmak ve kabîessefer mevcut olan kariyeler ve eski Kili hariç
olmak üzere kezalik hâli ve gayr-i meskûn kala deyu musarrah olduğuna binaen
nehr-i Purut'un sol yakasında kâin araziyi kıla-ı mevcude ve kasabat ve kura
ve cümle mesakin ve levahikile Devlet-i Aliye Rusya Devletine terk ve feragat
etmekle nehr-i Purut'un vasatı beyneddevleteyn haciz ola ve müşterek olan
marülbeyan Kili Buğazı ve Tuna sularında devleteynin tüccar sefayini evvelki
gibi gest ve güzar edip ancak Rusya devletinin sefayin-i harbiyesi boğaz-ı
mezkûrden Purut nehrinin Tuna'ya munsap olduğu mahalle kadar amed şüd
edeler
(Beşinci madde) Rusya devleti dahi bâlâda mezkûr nehr-i Purut'un sağ
yakasında olan Buğdan arazisi ve memleket-i Eflâk ile Kara Eflaki ve şimdiki
bulundukları hal ve heyet üzere derununda olan kalelerde maan şehirleri ve kasabat ve
kura ve mesakini ve memalik-i mezkûrede mevcut cemi levahiki ve bâlâda dördüncü
maddede müstesna olanlardan maada Tuna adalarını Devlet-i Aliye-i
Osmaniye'ye red ve teslim evliye ve Devlet-i Aliye tarafından dahi salifülbeyan esas
senedinin besinci şartında muharrer olduğu veçhile iptidayı muharebe tarihine değin
Eflâk ve Buğdan imtiyazatına dair akdolunan mevasık ve senedat-ı meriye ipka
olunup Yaş muahedesinin dördüncü şartında mübeyyin olduğu veçhile ve
muhasebat-ı atika ve hengâm-ı muharebe tekâlifinin adem-i mutalebesi ve müsellemdir
ki Devlet-i Aliye tarafından Buğdan'ın şimdiki arazisine göre tesvive-i tekâlife
müsaade derkâr olmağla mübadele-i tasdikname tarihinden memleketeyn ehalisinin
iki sene muafiyeti ve ehali-i merkumeden diyar-ı ahare nakil murad edenlerin dört ay
zammile müddeti maddeleri dahi aynile icra kılına
146
(Altıncı madde) Salifüzzikir sened-i esasının üçüncü maddesinde musarrah
olduğu üzere nehr-i Purut hududundan maada Anadolu semtinde ve sair mahallerde olan
hudut kabîessefer kadimi olduğu veçhile temamen ipka kılınmağla Rusya devleti işbu
hudud-i kadime dahilinde hasbelharp istilâdide olan kıla ve buka dahi kezalik şimdiki
bulundukları hal ve heyetine Devlet-i Aliye'ye red ve şehir ve kasaba ve kura ve
mesakinile cümle levahikini teslim eyliye
(Yedinci madde) Rusya devletine terk ve feragat olunan memalik sekenesinden
sefer takribile oltarafta bulunan ehl-i islâm var ise anlar ve gerek Devlet-i Aliye'nin sair
memaliki reayasından olup sefer esnasında memalik-i mezkûrede kalmış bulunanlardan
hahişker olanlar ehil ve ıyal ve emvallerde arazi-i Devlet-i Aliye'ye nakledip aleddevam
zir-i hükûmet-i Devlet-i Aliye'de sakin olalar ve husus-i mezkûrda kendilerine zerre
kadar mani ve mezahim tekevvün etmiyeceğinden başka gerek o makulelerin ve gerek
Rusya devletine metruk memalik ehalisinden elyevm taraf-ı Devlet-i Aliye'de olanların
memalik-i mezkûrede malik oldukları emval ve emlâklerini ol havali sükkânından dile-
diklerine furuht birle esmanını memalik-i Osmaniye'ye nakletmeğe mezun olmağla
tanzim-i umur-i mezkûreleri zımnında işbu müsalâha ahidnamesinin tasdiknameleri
mübadelesi tarihinden itibaren onsekiz mah mühlet ita kılına ve işbu sefer esnasında
Bucak havalisinden Rusya tarafına güzar etmiş bulunan kabile-i Yedisan Tatarları dahi
rızalarile kezalik memalik-i Osmaniye'ye ric'at eylemeleri caiz olup ancak zikrolunan
Tatarların nakil ve iskânları hususunda vaki olabilmiş masarifin Devket-i Aliye ta-
rafından Rusya Devletine ita ve ifası taahhüdü meşrut ola ve bilmukabele
hıristiyanlardan gerek Rusya devletine terk ve feragat olunan memalikte eshab-ı
emlâkten olmuş ve gerek fila-sıl kendileri memalik-i mezkûrede tevellüd etmiş olarak
el-hâletü hazilıi memalik-i Osmaniye'de kâinlerden hahişker olanlar memalik-i metruke-
i mezkûreye ehil ve ıyal ve emvallerde nakil ve tavattun edebileler ve bu makuleye dahi
husus-i mezkûrede iras-ı menvai olunmayup memalik-i Osmaniye'de malik oldukları
sair emlâk-i mütenevviaların kezalik işbu müsalâha ahidnamesinin tasdiknameleri
mübadelesi tarihinden itibaren onsekiz inalı mühlet zarfında yine ol Memalik-i Devlet-i
Aliye sükkânına füruht edip esmamın Devlet-i Rusya memalikine nakle ruhsat verile
(Sekizinci madde) Marüzzikir esas senedinin dördüncü şartında tahrir olunduğu
üzere, Sırp milleti matekaddümdenberu olduğu veçhile Devlet-i Aliye-i Osmaniye'nin
147
cizye güzar reayası olup haklarında ber mukteza-yi şime-i Devlet-i Aliye
şefekat ve semahatle muamele olunacağı her ne kadar emr-i muhakkak ise dahi işbu
harekât-ı muharebeye millet-i mezkûrenin müdahalesine binaen berveçh-i sarih
teminleri temhid olunmak münasip görülmekle ef'al-i sabıkalarına mebni veçhen
minelvücuh mua-haze olunmamak üzere haklarında nesyen mensiyen af ve safh ile
muamele suret-i Devlet-i Aliye tarafından millet-i mezkûreye müsaade oluna ve
kadimdenberu millet-i mezkûrenin sakin olduğu arazide mevcut olmayup
hasbmeluharebe ihdas olunmuş olan istihkâmat bundan böyle bilüzum olmağla
hedm ve imha olunarak ötedenberu mevcut olan cemi kıla ve palankalar ve sair
müstahkem mevkiler bilcümle top ve mühimmat ve levazzm-ı seferiye ve edevat-
ı sairelerile kel'evvel Devlet-i Aliyenin yed-i temellük ve tasarrufuna idhâl birle
dilediği vecih üzere müstahfızlar tayin olunacağına binaen işbu müstahfız askeri
taraflarından hukuk-i raiyete münafi Sırp milleti aleyhinde birveçhile zecir ve taaddi
vukubulmamak için Devlet-i Aliye rıfkan ve şefekaten bu bapta lâzım olan esbab-ı enin
ve istimaletlerinin ve gerek Devlet-i Aliye'nin bazı cezayir-i Bahr-i Sefid de ve mevaki-
i sairede olan reayasının nail oldukları fevaid misillu millet-i mezkûreye dahi
müsaade ve asar-ı şefikane-i aliyesine mazhar olmalarına müsaafe birle anlara kıyasen
umur-i dahiliyelerinin kendi taraflarından idaresi ve vergilerinin berveçh-i maktu
ledettahsis kendi yedlerinden kabz ve tesellümü misillu millet-i mezkûrenin
taraf-ı Devlet-i Aliye'den olacak istidalarını Devlet-i Aliye Sırp milleti ile tanzim
eyliye
(Dokuzuncu madde) Devleteyn memalikinde mevcut gerek inas ve gerek
zükûr cinsinden olan üserayı harp ve sair esirler her kangi taife ve rütbeden iseler
Devlet-i Aliye de hüsn-i iradetlerile din-i islâmı kabul eden hıristiyanlar ve Rusya
devletinde yine hüsn-i iradetile tanassur eden müslümanlardan maada cümlesi işbu
ahidnamenin tasdiknameleri mübadelesi akibinde bedel olarak cüz'i semen dahi
icabetmeksizin bilâ ivaz hemen sebilleri tahliye birle teslim olunalar ve işbu
ahidnamenin imzası tarihinden sonra zuhuru muhtemel olan bir cihet ile kayd-ı esre
giriftar olup memalik-i Devlet-i Aliye'de bulunabilecek Rusya reayası hakkında
madde-i mezkûre kezalik icra kılına ve Devlet-i Aliye'nin cemian zir-i destanı
haklarında bitıpkıha muamelât-ı mezkûrenin icrasına dahi Rusya devleti
taahhüt etmekle devleteyn-i fahimeteyn-i muahideteyn taraflarından idare-i üsera
148
zımnında masruf olan mebaliğ imha kılınıp tarafeynden istifasına müteallik iddiaya
selâhiyet olmaya ve bundan maada res-i hudutta bulunacak tarafeyn memurlarına
üserayı merkume izam birle mübadele ve teslim ve tesellümlerine kadar levazım-ı
rahlarını dahi devleteynden her biri kendi memalikinde rüyet eyliye
(Onuncu madde) Tekevvün-i muharebe hasebile tarafeyn tebea ve reayasının
duçar-ı ta'vik olan mesalih ve dâvaları pesmande olmayup işbu uhuddan sonra hak üzere
mübaşeret birle pezira-yı hitam ola ve canibeyn reayasının gerek tebea-i tarafeynden
olan alacakları ve gerek miride olan matlubatları dahi serian ve temamen eda kılına
(Onbirinci madde) Đşbu muahede inikadile tarafeyn-i fahimeteynin
tasdiknameleri mübadelesinden sonra Rusya devleti memalik-i Devlet-i Aliye'nin berren
ve nehren kendi asakirinden ve ince donanmasından tahliyesine mübaşeret edeceği
derkâr olup ancak bu husus muklaza-yı vakit ve hâl ile mesafelere tatbik lâzımeden
olduğundan canibeyn-i fahimeyn-i muahideteyn mübadele-i tasdikname tarihinden
itibar ile üç ay gerek Anadolu semtine ve gerek Eflâk ve Buğdan tarafına cümleten
tahliye için mehl-i ahar olarak tayin etmelerde mübadele-i tasdikname gününden şuru
birle vakt-i mezkûr hululüne kadar asakir-i berriyeyi devlet-i Rusya gerek Rumeli ve
gerek Anadolu semtlerinde işbu muahede mucibince Devlet-i Osmaniye'ye red olunan
bilcümle memaliki temamen ve kamilen tahliye edeler ve kezalik ince donanması ile
cemian cenk sefineleri Devlet-i Aliye-i Osmaniye sularından huruç eyliyeler ve Devlet-
i Aliye-i Osmaniye'ye Rusya devleti tarafından işbu musaleha ahidnamesi mucibince
red olunan memalik ve kılada hitaın-ı müddeti tahliyeye değin asakir-i Rusya
bulundukça tensik-ı umur ve ahval el-hâletü hazihi bulunduğu minval üzere Rusya
devleti idaresinde kalıp asakir-i mezkûrenin külliyyen ihraçlarına kadar Devlet-i Aliye-i
Osmaniye tarafından kal'a müdahale olunmayarak asakir-i merkumenin mekûlât ve
levazımal-ı sairesi istihsâl ve tedarikinde ahar müd-det-i tahliyeye değin elan cari
olduğu veçhile amel oluna
(Onikinci madde) Yaş ahidnamesinin yedinci maddesinde mestur Cezayir
ve Tunus ve Traldusgarp ocakları korsanlarının Rusya devleti reaya ve tüccarını
hasaret-i nizamına ve gerek ipka olunan ticaret şurutuna dair Asitane'de mukim
Rusya devleti elçisi ya maslahatgüzarı tarafından bais-i bahs ve şikâyet olmuş
hususları şamil olarak bermucib-i uhud takrir takdim olundukta icra-yı
149
mukteza-yı şurut-i meriyeye taraf-ı Devlet-i Aliye'den dahi ihtimam kılınarak ve
levazım-ı tekidat ve takyidatında müsamaha olunmayarak berveçh-i hitam
rüyet ve temşiyetine himmet oluna ve Rusya devleti tarafından dahi ticaret
şeraiti muktezasınca tebaa ve reayayı devlet-i Aliye hakkında muamele-i
müteşabihe ifa oluna
(Onüçüncü madde) işbu muahedenin inikadından sonra Devlet-i Aliye-i
Osmaniyenin Iraniyan ile cihet-i camia-i islâmiyesine mebni Iran Devleti ile Rusya
Devleti beyninde olan cenk ve cidalin indifa ve musalehalarının terazi-i tarafeyn ile
beyinlerinde tevsiki zımnında Devlet-i Aliye-i Osmaniye tarafından bu bapta mesai-i
cemile sarfolunmasına devlet-i Rusya rızadade olur
(Ondördüncü madde) Işbu muahedenin imza ve teyidi akabinde tarafeynden def-
i muadat zımnında berren ve bahren segerdegân-ı asakire acaleten avamir ve tenbihat
itare kılına ve tarih-i imzadan sonra serzede-i zuhur olabilmiş muadat gayr-i vaki
hükmünde olarak işbu muahede şurutuna katiyen icab-ı tagayyür etmiyerek kezalik
devleteyn-i fahimeteyn-i muahideteynin her hangisinden istilâ ve zapt-ı arazi
vukubulmuş ise bilâ tehir red ve teslim oluna
(Onbeşinci madde) Đşbu müsalaha ahidnamesini canibeyn murahhasları
badelimza hazret-i Sadrazam-ı Devlet-i Aliye ve bas murahhas-ı Devlet-i Rusya
tarafından teyid olunup yine canibeyn murahhasları marifetlerile imza tarihinden on
günde ve mümkün ise dahi evvelce emri mübadele icra kılma
(Onaltıncı madde) Đşbu musaleha-i müebbede ahidnamesi Şehinşah-ı Al-i
Osman ve Rusya Đmparatoru ve Padişahı tarafından bermutad kendi hat ve imzalarile
resmen ve alenen tasdik ve teyid olunup tasdikanemeleri akd-i ahidname tarihinden dört
hafta müddetinde ve mümkün ise dahi evvelce işbu muahede nizampezir olan mahalde
tarafeyn murahhasları marifetlerile mübadele oluna (Erim, 1953,241-254).
150
Ek:-5
Paris Antlaşması (23 Recep 1272 - 30 Mart 1856)
Bizki bilutfulmevla Türkistan ve şâmil olduğu memalik ve büldanın Padişahı
essultan ibnissultan essultanülgazi Abdülmecid Hân ibnissultanülgazi Mahmut Hân
ibnissultanülgazi Abdülhamid Hânız işbu tasdikname-i hümayunumuzla beyan ve ilân
ederizki Devlet-i Aliyem ve müttefik-i müfahhamları olan Fransa ve Đngiltere ve
Sardenya Devletleri ile Rusya Devleti beyninde bir müddettenberi zuhura gelen ihtilâf
ve muavedatın bertaraf olması ve saltanat-ı seniyemin istiklâl-i âlisile memalik-i mahru-
samın temamıyetini kefalet-i müessire ve mütekabile ile bitte'min emr-i sulhun iade ve
te'vid olunması zımınında taraf-ı hümayunumdan ve Haşmetlû Avusturya imparatoru ve
Haşmetlû Fransa imparatoru ve Haşmetin Gran Britanva ve Đrlanda Kraliçesi ve
Padişahı ve Haşmetlû Prusva Kralı ve Padişahı ve Haşmetlû Bütün Rusyaların
Đmparatoru ve Haşmetlû Sardenva Kiralı ve Padişalu Hazeratı taraflarından tayin kılınan
murahhaslar Paris'te akdolunan meclis-i mükâlemede biliçtima hamil oldukları
ruhsatnameleri mucibince binsekizyüz elli altı senesi alafranga martının otuzuncu günü
tarihile imza ve temhir eyledikleri franseviyülibare muahede-i umumiye ile munzama ve
muvakkatası derbar-ı şevketkarar-ı şahaneme vurud etmiş olduğundan berveçhiati
aynile ve fransızca olarak zikir ve beyan kılınır.
Zat-ı Hazret-i Şahane ile Haşmetlû Fransa imparatoru ve Haşmetlû Đngiltere
Kraliçesi ve Padişahu ve Haşmetlû Bütün Rusyaların imparatoru ve Haşmetlû Sardenya
Kiralı ve Padişahı Hazeratı mesaib-i harbiyeyi bertaraf etmek arzusunda olarak ve
müvellid-i muharabe olan halât-ı muhtelenin avdetini men eylemeği istiyerek
saltanat-ı seniyenin istiklâl-i âlisile memalikinin temamiyetini kefalet-i müessire ve
mütekabile ile bitte'min emr-i sulhun iade ve te'yidi için vaz olunacak esas üzerine
Haşmetlû Avusturya imparatoru Hazretlerde müzakereye karar vermişlerdir
bunun için müşarünileyhim Hazeratı murahhaslar tayin etmişlerdir Yani zat-ı
hazret-i mülükâne tarafından saltanat-ı seniyenin Sadr-ı âzami olup Mecidiye ve
imtiyaz nişan-ı hümayunlarının birinci rütbelerini ve Fransa devletinin Lejyon Donör ve
Avusturya devletinin Sent-Etyen ve Prusya devletinin Egl Ruj ve Rusya Devletinin
Sent An ve Sardenya Devletinin Senmoris ve Lazar ve isveç Devletinin Etval Poler
nam nişanlarının Gran Kruva'sını yani birinci rütbelerde daha sair devletler ni-
151
şanlarının hamili bulunan Mehmet Emin Âli Paşa ile saltanat-ı seniyenin Fransa
ve Sardenya Devletleri nezdinde fevkalâde murahhas Büyük Elçilik unvanile
sefiri olup Mecidiye nişan-ı hümayununun ikinci rütbesini ve Sardenya Devletinin
Senmoris ve Lazar nam nişanının birinci rütbesini haiz bulunan Mehmet Cemil Bey
ve Haşmetlû Avusturya imparatoru Hazretleri tarafından Imparator-ı müşarünileyhin
şanbelan ve müsteşar-ı haslarından Hariciye Nazırı ve Meclis-i Vükelâsı reisi olup
Avusturya Devleti nişanlarından Leopold nam nişanın birinci rütbesi ve Kuron
dö Fer nişanının şövalyeliğini ve Fransa Devletinin Lejyon Donör nişanının birinci
rütbesini ve Prusva Devletinin Egl Nuvar ve Egl Ruj nişanlarının şövalyeliğini ve
Rusya Devletinin murassa Aleksandr ve Nefski ve Egl Blan ve Sen jan dö Jeru-
zalem nişanlarının birinci rütbelerde Mecidiye nişan-ı hümayunun birinci
rütbesini ve daha sair nişanların hâmili bulunan Siyör Şarl Ferdinand Kont dö
Buol-Şaüenştayıı ile Imparator-i müşarünileyhin müsteşar-ı haslarından Fransa
Devleti nezdinde murahhas orta elçisi olup Avusturya Devletinin Kuron dö Fer
nişanının birinci rütbesini ve Fransa Devletinin Lejyon Donör nişanının grand
ofisyeliğini hâmil bulunduğu Siyor Jozef Aleksandr Baron dö Hübner Haşmetlû
Fransa imparatoru Hazretleri tarafından Imparator-i müşarünileyhin umur-i
Hariciyesi Nazırı olup Fransa Devletinin senatörlük rütbesini ve Lejyon Donör
nişanın grand ofisyeliğini ve Ordr ve Ekestr dö Serafen ve Sen Moris ve Lazar nam
nişanların ve Mecidiye nişan-ı hümayunun birinci rütbelerini hamil bulunan Siyor
Aleksandr Kont Kolona Valevski ile Fransa Devletinin Avusturya Devleti nez-
dinde fevkalâde murahhas Orta elçisi olup Lejyon Donör nişanının ve Avusturya
Devletinin Leopold Dotriş nişanının birinci rütbelerde bir kıt'a murassa tasvir-i
hümayun-ı Padişahînin hamili bulunup Siyör Fransuva Adolf Baron dö Burkne ve
Haşmetlû ingiltere Kraliçesi ve Padişahı Hazretleri tarafından ingiltere Devletinin
senatörlerinden ve Kraliçe-i müsarünileyhanm Meclis-i Has müsteşarlarından umur-
ı Hariciye Nâzın olup Jartier ve Ben nişanlarının birinci rütbelerini hamil
bulunan Trezonorabl Jorj Gliyom Frederik Kont dö Klarendon Baron Havd dö
Hendon ile Đngiltere Devleti senatörlerinden ve Kraliçe-i müsarünileyhanIN Meclis-i
has müsteşarlarından ve Fransa Devleti nezdinde fevkalâde murahhas Büyük
Elçilik unvanile Sefiri olup Ben nişanının birinci rütbesini hamil bulunan Tre-
zonorabl Hanri Rişar Şarl Baron Kavli ve Haşmetlû Rusya imparatoru Hazretleri
152
tarafından Imparator-ı müşarünileyhin başyaver-i harplerinden süvari cenerali ve
asakir-i hassası kumandanı ve Rusya Devleti Meclis-i ve Meclis-i Vükelâsı azası
olup imparator Nikola ile imparator ikinci Aleksandr'ın murassa tasvirleri
nişanlarını ve Rusya Devletinin murassa Sent Andre nişanının şövalyeliğini ve
Avusturya Devletinin Sent Etyen ve Prusya Devletinin murassa Egl Nuvar ve
Sardenya Devletinin Anonsiyad nişanlarının birinci rütbelerini ve daha sair devletler
nişanlarını hamil bulunan Siyor Aleksi Kont Orlof ile Rusya Devleti
müsteşar-ı haslarından fevkalâde murahhas orta elçilik unvanile hükûmet-i
nıüttehide-i Cermanya ve Hes Dukası nezdinde sefiri olup Rusya Devleti
nişanlarından Sen Viladimir ve murassa Sent Aleksandr Nefski ve Sent An ve
Sen Stanislas sınıf-ı evvel nişanlarının şövalyeliğini ve Prusya Devletinin Egl Nuvar
nişanının bilinci rütbesini ve Avusturya Devletinin Sent Et iyen ve Egl Blan
nişanının Komandörlüğünü ve daha sair devletler nişanlarını hamil bulunan Siyor
Filip Baron dö Brunof ve Haşmetlû Sardenya Kiralı Hazretleri tarafından
Sardenya Devleti Umur-ı Maliyesi Nâzırı ve Meclis-i Vükelâsı reisi olup Sen
Moris ve Lazar nişanlanın birinci rütbesi ve Merit sivil dö Savva nişanının
şövalyeliğini ve Fransa Devletinin Lejyon Donör nişanının ve Mecidiye nişan-ı
hümayununun birinci rütbelerini ve daha sair devletler nişanlarının birinci
rütbelerini hamil bulunan Siyör Kamil Benso Kont dö Kavur ile Sardenya Devletinin
fevkalâde orta elçilik unvanile Fransa Devleti nezdinde sefiri olup Sen Moris ve
Lazar nişanının birinci rütbesini ve Lejyon Donör nişanının grand ofisyeliğini
hamil bulunan Siyor Salvador Marki dö Villamarina murahhas tayin olunarak bunlar
Paris'te akd-i meclis ve içtima eylemişler ve beyinlerinde teyemmünen ittifak hasıl
olmasile Zat-ı Hazret-i Padişahı ve Haşmetlû Fransa imparatoru ve Haşmetlû
Avusturya Imparatoru ve Haşmetlû Gran Britanya ve Đrlanda Kraliçesi ve Padişahı ve
Haşmetlû Bütün Rusyalar Đmparatoru ve Haşmetlû Sardenya Padişahı Hazerati binsekiz
yüz kırk bir senesi şehr-i temmuzunun onüçü tarihinde mün'akid olan mukavelenameyi
imza eden Haşmetli Prusya Padişahı Hazretlerinin bu defa yapılacak tanz'mat-ı
cedideden hissedar olmak üzere davet olunması lâzımgeleceğini Avrupa'nın menafi i
iktizasından olduğunu mütalâa eyliyerek ve işbu fiil-i selâh-i umumîde Padişah-ı
müşarünileyhin muavenetinin zam ve ilâve edeceği kıymeti takdir ederek meclise
murahhaslar göndermek üzere kendisini davet etmişlerdir. Binaenaleyh Padişah-ı
153
müşarünileyh Hazretleri tarafından Prusya Devlet-i Umur-ı Hariciyesi Nâzirı ve
Meclis-i Vükelâsı reisi olup Egl Ruj nişanının sınıf-ı evvel şövalyeliğini ve
Hohençolern nişanının büyük komandörlüğünü ve Sen jan nişanının şövalyeliğini ve
Avusturya Devletinin Sent Etyen nişanının birinci rütbesini ve Rusya Devletinin Sent
Aleksandr Nefski nişanının şövalyeliğini ve Sardenya Devletinin Sen Moris ve Lazar
nişanının birinci rütbesini ve Saltanat-ı Seniyenin iftihar nişanını hamil bulunan
Siyor Oton Teodor Baron dö Mantoyfel ile Prusya Devletinin Müşteşar-ı
haslarından fevkalade Murahhas Orta Elçilik unvanile Fransa Devleti nezdinde
Sefiri olup Egl Ruj nişanının sınıf-ı sanisi şövalyeliğini ve Hohençolern
nişanının sınıf-ı evvel şövalyeliğini hâmil bulunan Siyör Maksimilyen Frederik ŞarI
Fransa Kont dö Hadçfeld Vildenburg-Şöynslayn murahhas tayin olunmuştur
murahhasun-ı müşarünileyhim ruhsatnamelerini yekdiğere irae ederek muvafık-ı
usul bulmuş olduklarından mevad-dı atiyetülzikre karar vermişlerdir.
(Birinci madde) Đşbu muahedenin tasdiknamelerinin mübadelesi gününden
itibaren bir tarafdan Zat-ı Hazret-i Padişahı ve Haşmetlû Fransa Đmparatoru ve
Haşmetlû Gran Britanya ve Đrlanda Kıraliçesi ve Padişahı ve Haşmetlû Sardenya
Kiralı ve Padişahı hazerati ve diğer tarafdan dahi Haşmetlû bütün Rusyalar Đmparatoru
Hazretleri beyninde ve gerek ahlâf ve vereseleri ve memalik ve tebeaları arasında
müebbeden sulh ve musafat olacaktır
(Đkinci madde) Hükümdaran-ı müşarünileyhim hazerati beyninde teyemmünen
iade-i sulh olunmuş olduğundan esna-yı muharebede ordularının teshir veyahud
temekkün itmiş oldukları arazi her tarafdan tahliye olunacakdır işbu emr-i tahliyenin
suret-i icrası için tanzimat-ı mahsusa yapılarak mümkün olduğu derece sürat üzre icra
kılınacakdır.
(Üçüncü madde) Haşmetlû Bütün Rusyaların Đmparatoru Kars şehir ve kalesini
ve gerek Rusya asakir-i yedinde bulunan sair arazi-i memalik-i Devlet-i Aliye'yi canib-i
saltanat-ı seniyeye red ve iade itmeği teahhüd ider.
(Dördüncü madde) Zat-ı Hazret-i Padişahı ve Haşmetlû Fransa Đmparatoru ve
Haşmetlû Gran Britanya ve Đrlanda Kıraliçesi ve padişahı ve Haşmetlû Sardenya kiralı
ve padişah-ı Sivastopol ve Balıklava ve Kamış ve Gözleve ve Kere ve Yenikale ve
154
Kılburnu şehir ve limanlarının ve gerek asakir-i müttefika tasarrufunda bulunan arazi-i
saıreyi Haşmetlû Bütün Rusyalar Đmparatoru Hazretlerine red ve iade itmeği teahhüd
iderler
(Besinci madde) Zat-ı Hazret-i Padişahı ve Haşmetlû Fransa Đmparatoru ve
Haşmetlû Gran Britanya ve Đrlanda Kıraliçesi ve Padişahı ve Haşmetlû Bütün Rusyalar
Đmparatoru ve Haşmetlû Sardenya Kiralı ve Padişahı hazaratı kendĐ tebealarından olub
da düşmana müsaid suretle muharebe-i hâzır vukuatından hissedar olmuşları cümleten
affı umumi ile af iderler şurası dahi mahsusan mukarrerdir ki düvel-i muharibe
tebaasından olub da muharebe esnasında diğer bir muharib tarafın hizmetinde
bulunmağa devam itmiş olanlar hakkında dahi af-fı umumi-i mezkûrun şümulü
olacakdır.
(Altıncı madde) Harbde esir olanların cümlesi derhal yekdiğere iade
olunacakdır.
(Yedinci madde) Haşmetlû Fransa Đmparatoru ve Haşmetlû Avusturya
Đmparatoru ve Haşmetlû Gran Britanya ve Đrlanda Kıraliçesi ve Padişahı ve Haşmetlû
Prusya Kiralı ve Padişahı ve Haşmetlû Bütün Rusyalar Đmparatoru ve Haşmetlû
Sardenya Kiralı ve Padişahı hazarat-ı Saltanat-ı seniyenin Avrupa hukuk-ı umumiyesi
ve cemiyeti menafiinden hissedar olmağa dahil olduğunu ilân iderler ve hükümdaran-ı
müşarünileyhimin her birisi ayrı ayrı memalik-i saltanat-ı seniyenin tamamiyetile
istiklâl-i âlisine riayet itmeğe teahhüd ider ve işbu teahhüdlerinin tamami-i icrasına
müştereken mütekeffil olurlar binaberin bunu ihlâli mucib olacak her bir harekete
menfeat-ı umumiyeye dokunur bir mesele nazarile bakacaklardır.
(Sekizinci madde) Devlet-i Aliye ile düvel-i muahidenin biri veya bir kaçı
beyninde ihlâl-i münasebetlerine badi olacak bir ihtilâf vukubulduğu takdirde saltanat-ı
seniye ve düvel-i müşarünileyhimin her birisi kuvve-i cebriye istimaline karar vermez-
den evvel işbu uygunsuzluğu tavassut tarikiyle men idebilmeleri içün düvel-i muahide-i
saireye meydan vireceklerdir.
(Dokuzuncu madde) Zat-ı Hazret-i Padişahı tebealarının seadet-i
hallerine masruf olan himmet-i mütevaliyeleri iktizasınca kavmiyet ve diyanet
155
ayırmayarak cümlesi içün mucib-i islah-i hal olmağla beraber memalik-i
şahanelerinin hıristiyan ahalis-i haklarında niyyat-ı inayetkâraneleri teyid ider bir
kıt'a ferman-ı âlî ihsan buyurmuş olduklarından ve bu babda olan efkâr-ı
şahanelerine bir delil-i cedid ibraz itmek istediklerinden irade-i müstakille-i
şahanelerinden sadır olmuş olan işbu ferman-ı âlinin düvel-i muahideye tebliğini
tensib buyurmuşlardır düvel-i muahide işbu tebliğin kadr-i âlisini isbat ve te'yid ederler
şurası kaviyyen mukarrerdir ki işbu tebliğ zat-ı hazret-i padişahının ne kendi
tebeasile olan muamelât-ı şahanelerine ve ne de saltanat-ı seniyelerinin idare-i
dahiliyesine gerek münferiden ve gerek müştereken müdahale itmek içün hiç
bir halde düvel-i muahideye bir hak ve salâhiyet virmeyecekdir.
(Onuncu madde) Bahr-i Sefid ile Bahr-i Siyah boğazlarının insidadına dair
kaide-i kadime-i Devlet-i Aliye'nin bekasını mutazammım olan bin sekizyüz kırk bir
senesi temmuzunun onüçü tarihile münakid muahede bilittifak rü'yet olundu işbu kaide
bu usule tatbikan bu babda düvel-i muahide beyninde akd olunmuş olan muahede
muahede-i hâzıraya rabt ve tezyil kılınmış olduğundan bunun ecza-yı mükemmilesinden
bulunmuş gibi kuvvet ve kıymeti olacaktır.
(Onbirinci madde) Bahr-i Siyah bitaraf kalub her milletin tüccar teknelerine
meftundur bahr-i mezkûrun suları ve limanları işbu muahedenin ondördüncü ve
ondokuzuncu maddelerinde zikr olunan istisnalardan maada gerek bahr-i mezkûrun
sevahilinde mutasarrıf olan devletler ve gerek sair devletler cenk sefinelerine katiyyen
ve daimî olarak memnu ve mesdud olacakdır
(Onikinci madde) Emr-i ticaret her bir müşkilât-ı tesibatdan vareste olarak Bahr-
i Siyahın liman ve sularında muamelât-ı ticaretin tevessuuna müsaid suretle tertib
olunmuş sıhhiye ve gümrük ve polis nizamatından başka şeylere tabi olmayacakdır ve
kâffe-i milelin fevaid-i ticaret ve seyr-i sefayinine muktazi olan emniyeti icra itmek üzre
Devlet-i Aliye ve Rusya Devleti Bahr-i siyah sevahilinde kâin limanlarına hukuk-i milel
kavaiddine tatbikan konsoloslar ikamesini kabul ideceklerdir
(Onüçüncü madde) Onbirinci maddenin meali mucibince Bahr-i Siyah bitaraf
kalmış olmağla sevahilinde harb tersanelerinin ibkası ve icad ve inşası bilâluzum ve
lâmaksud olub binaenaleyh zat-ı hazret-i padişah ve Haşmetli Rusya imparatoru
156
Hazretleri sevahil-i mezkûrede hiç bir harb tersanesi yapmamak veya ipka itmemek
hususunu müteahhid olurlar.
(Ondördüncü madde) Zat-ı hazret-i şahane ve Haşmetlû Rusya imparatoru
Hazretleri sevahillerinin hizmetinde lâzım olacak kadar Bahr-i siyahda bulundurulacak
sefen-i hafifenin kuvvet ve mikdarını tayin itmek zımnında beyinlerinde muahede-i
mahsusa akd itmişler olub muahede-i mezkûre senedi işbu muahedeye rabt olunacak ve
muahedenin cüz'ü mütemmimi gibi kuvvet ve kıymeti olacakdır ve düvel-i muahidenin
inzimam-ı muvafakati olmadıkça ne ilga ve ne de tadil olunmayacakdır
(Onbeşinci madde) Viyana Kongresosu yani meclis-i mükâlemesi senedi bir kaç
devlet memalikini tefrik iden veyahud içden geçen nehirlerde seyr-i sefayin maddesini
tanzim itmeğe tahsis olunan usul ve kavaid-i tesis itmiş olduğundan düvel-i muahide bu
usul ve kaidenin badezin kezâlik Tuna nehri ve boğazları hakkında dahi meriyülicra
tutulmasını mukavele ider ve bu kararı bundan böyle Avrupa'nın hukuk-ı düveliyesi
eczasından add eylediklerini ve taht-ı kefaletlerine aldıklarını ilân eylerler. Tuna
nehrinde seyr-i sefayin maddesi ve mevad-dı âtiyede münderic şerait ile sarahaten tayin
olunmamış olan hiç bir mevani ve tekâlif tahtına konulmayacakdır binaenaleyh nehr-i
mezkûrde yalnız geşt ve güzar itmesi maddesi üzerine müesses olarak ne sefayinden ve
ne de sefayin derununda bulunan eşyadan hiç bir resim ve virgi ahz olunmayacakdır
nehr-i mezkûrun tefrik ve yahud derunundan mürur eylediği devletler memalikinin
emniyyeti içün tesis olunacak zabtiye ve sıhhiye nizamnameleri mümkün mertebe seyr-i
sefayini teshil idecek suretde tertib ve tanzim olunacakdır bu nizamnamelerden başka
serbesti-i seyr-i sefa-yine her nasıl olur ise olsun hiç bir dürlü mevani ika olunma-
yacakdır
(Onaltıncı madde) Bend-i sabıkda muharrer olan kararı kuvveden fiile
ihraç itmek zımnında Saltanat-ı Seniye ve Avusturya ve Fransa ve ingiltere ve Prusya
ve Rusya ve Sardenya devletlerinin her biri taraflarından birer memur tayin olunarak
teşkil olunacak olan komisyon Isakcı'dan beru Tuna boğazlariyla boğazlar civarındaki
denizi tıkamakda olan kumlar ve sair mevaniden kurtarub nehr-i mezkûrun bu
cüzünü ve denizin zikr olunan taraflarını seyr-i sefayin hakkında en ziyade
mucib-i suhulet ve emniyet olacak bir hale koymak içün yapılması lâzım-gelen şeyleri
arz ve irae ile icra itdirmeğe memur olacakdır gerek bu şeyleri ve gerek Tuna
157
boğazlarını seyr-i sefayine temin ve teshil zımnında yapılacak olan ebniyenin
masarifine karşuluk ittihaz olunmak içün ekseriyet-i ârâ ve bir fi-i mütenasib
ile komisyonlaralından tayin olunacak rusumat-ı mukannene gerek bu hususda ve gerek
cihet-i saire ile kâffe-i milel bayrağı hakkında bir müsavat-ı kâmile ile muamele
olunmak sart-ı sarihile de ahz olunacaktır
(Onyedinci madde) Saltanat-ı seniye ile Avusturya ve Bavyera Ve vürlemberg
devletlerinin her biri tarafından tayin olunacak bir memurdan mürekkeb bir komisyon
teşkil olunacak ve bu komisyona Tuna sevahilinde kâin üç beyliklerin nasb ve tayini
Saltanat-ı seniye tarafından tasvib olunacak olan komiserleri munzam olacakdır daimî
olacak olan işbu komisyon evvelâ nehirce seyr-i sefayin ve zabıta nizamnamelerini
tertib ve tanzim ve saniya Viyana muahedesinde münderic bulunan kararın Tuna nehri
hakkında icrasına hail olan mevani-i her neden ibaret ise tesviye ve bertaraf idecek ve
salisa nehr-i mezkûrun bütün boyuna yapılması lâzım gelen şeyleri emr ile icra ve imal
itdirecekdir rabian düvel-i muahide memurlarından mürekkeb olan komisyonun
infisahından sonra nehr-i mezkûr boğazları ile deniz civarında olan etraf-ı bahrin seyr-i
sefayin hakkında emniyyet ve suhuletinin beka ve muhafazasına nezaret eyleyecekdir
(Onsekizinci madde) Düvel-i muahede memurlarından mürekkeb olan komisyon
memuriyeti ve Tuna sevahiline malik olan devletler memurlarından mürekkeb olan
komisyon dahi madde-i sabıkada birinci ve ikinci rakkamları ile mürakkam olan işlerini
iki sene zarfında itmam ve ikmal eyleyeceklerdir vazı-ı imza devletler bu keyfiyeti
istihbar eyledikleri gibi akd-ı meclis-i mükâleme ile sebt ve kayd eyledikden sonra
düvel-i muahide memurlarından mürekkeb olan komisyonun fesh ve ilgasını emr
ideceklerdir ve bundan sonra Tuna sevahiline malik olan devletler memurlarından
mürekkeb olan mezkûr daimî komisyon düvel-i muahide memurlarından mürekkeb olan
komisyonun ol vakte degin hamil olduğu iktidar ve mezuniyetinden istifade
evleyecektir
(Ondokuzuncu madde) Balâda beyan olunan usul ve esas üzerine ittifak-ı ârâ ile
yapılmış olan nizamatın tamami-i icrasını temin içün düvel-i muahidenin her birinin
Tunanın Karadenize munsab olan mahallerinde ikişer kıta ufak sefine bulundurmağa
hakkı olacakdır
158
(Yirminci madde) Đşbu ahidnamenin dördüncü maddesinde tadad olunan ve tahliyesi
mukarrer olan şehir ve limanlar ile arazi-i saire mukabilinde ve Tuna seyr-i sefayini
serbesliğinin daha ziyade temini zımnında ve Basarabya hududunu tashihe Rusya
Đmparatoru Hazretleri izhar-ı muvafakat iderler hudud-ı cedide Karadeniz sahilinden ve
Bovnasola gölünün bir kilometre yani takriben yarım mil-i Osmanî cihet-i şarkisinden
bed ile amuden Akkerman tarikine ve oradan bu tarikçe gelerek Trajan deresine müntehi
olundukdan sonra Belgrad kasabasının taraf-ı cenubisine geçerek Yalpuk nehri
boyundan Saratiska üzerine kadar çıkub Prut üzerinde vaki Katamori nam mahalle
müntehi olacaktır Saltanat-ı Seniye ile Rusya Devlel-i fahimesinin işbu noktanın
yukaru tarafında vaki hududu heyet-i sabıkasile ibka kılınacaktır işbu hat-tı
hududun tafsilât-ı sairesi düvel-i muahidenin memurları marifetüle tayin ve tahsis
kılınacakdır
(Yirmibirinci madde) Rusya Devleti canibinden terk olunacak işbu arazi-i
mezkûre Devlet-i Aliye'nin taht-ı tabiiyetinde olmak üzre Buğdan eyâletine zam ve
ilâve kılınacakdır arazi-i mezkûre ehalisi memleketeynin hukuk ve imtiyazat-ı
mukarrere-sinde hissedar olacaklardır ve ehali-i merkume üç sene müddet esnasında
isterler ise emlâklerini serbestçe satup başka mahallere nakl-i hane itmekde muhtar
olacaklardır
(Yirmiikinci madde) Eflâk ve Buğdan beylikleri Devlet-i Aliye'nin tabiiyet-i
seniyesi ve düvel-i muahidenin kefaleti tahtında olarak malik oldukları imtiyazat ve
muafiyatını menafiinden mutemetti olmağa devam ideceklerdir düvel-i mütekeffilenin
hiç birisi canibinden işbu beyler üzerinde bir himayet-i müstakile icra kılınmıyacak ve
mesalih-i dahiliyelerine dahi hiç bir tarafın müdahele hakkı mahsusu olmıyacaktır.
(Yirmiüçüncü madde) Saltanat-ı Seniye işbu beyliklerin idare-i müstakile
ve milliye-i dahiliyelerini ve tamamî-i serbestî-i diyanet ve ticaret ve
seyr-i sefain hususlarını ifaya teahhüd buyurur elyevm cari olan kavanin ve
nizamât-ı memleket yeniden rüyet kılınacakdır bu maddede ittifak-ı ârâ hasıl olmak
içün suret-i terkibi hakkında düvel-i muahide taraflarından verilecek karar veçhile
bir mahsus komisyon teşkil olunacaktır ve işbu komisyon bilâimhal Bükreş'den
Devlet-i Aliye komiserine iltihak eyleyecekdir ve memuriyeti memleketeynin hali
159
hazırını tahkik itmek ve nizamat-ı atiyesinin esasını arz eylemek maddesinden
ibaret olacakdır
(Yirmidördüncü madde) Zat-ı hazret-i Padişah memleketeynin her sınıf
ehalisinin menafiini gayet sıhhat ve hakikat üzerinde arz ve beyan itmeğe muktedir
olacak suretde memleketeynin her birinde birer divan-ı mahsus teşkilini vaid
buyurur bu divanlar memlekeleynin nizamat-ı katiyesi hakkında ehalinin arzu ve
metalibini ifadeye memur olacaklardır zikr olunan komisyonun divanlar ile
olacak nıünasebati meclis-i mükâleme tarafından tanzim kılınacak talimatda beyan
ve tayin kıhnacakdır
(Yirmibeşinci madde) Zikr olunan divanların beyan idecekleri efkâr komisyon
tarafından mütalâa kılınarak badehu kendu mütaleat ve tahkikat-ı mahsusamın neticesi
merkez-i meclis-i mükâleme olan Paris'e arz olunacakdır devlet-i metbua ile bu babda
hasıl olacak ittihaz-ı ahir Paris'de düvel-i muahide canibinden tanzim kılınacak
mukavele-i mahsusa ile te'kid ve te'yid olacak ve işbu eyâletlerin badezin düvel-i
muahidenin kefâlet-i nıüşterekesi tahtına konulmuş olan nizamatım zikr olunan mu-
kavele ahkâmına mutabık şerefsudur olacak bir kıt'a hat-tı hümayun katiyen tesis
eyleyecekdir
(Yirmialtıncı madde) Beyliklerde emniyet-i dahiliye ve hududunun muhafazası
zımnında bir kuvve-i askeriye-i milliye tertibi karargir olmuşdur tecavüzat-ı
ecnebiyenin defi içün Devlet-i Aliye ile bilittifak memleketeynin fevkalâde olarak
ittihaz idecekleri esbab-ı tedafüiyeye hiç bir tarafdan mumaneat ve tearruz
olunmayacakdır
(Yirmiyedinci madde) Memleketeynde dahilen bir rahatsızlık zuhur idecek
veyahud asayiş-i dahilî halelpezir olacak olduğu halde emniyet ve rabıta-i memleketin
muhafaza ve tahkimine lâzım olan esbab ve tedabiri saltanat-ı seniye düvel-i saire-i
müteahide ile bilmüzakere icra eyleyecekdir işbu devletler ile evvel beevvel bir karar
hasıl olmaksızın harben tavassuta müracaat olunmayacakdır
(Yirmisekizinci madde) Sırb Beyliği dahi bundan böyle düvel-i muahidenin
kefalet-i müşterekeleri tahtında bulunacak olan hukuk ve muafiyatını tesis ve tayin
160
eyleyen hutut-ı hümayun mucibince saltanat-ı seniyeye tebaiyelinde devam
eyleyecekdir binaenaleyh zikr olunan beylik idare-i müstâkille-i milliyesile umur-ı
mezhebiye ve kanuniye ve ticaret ve seyr-i sefain serbestisini muhafaza idecekdir
(Yirmidokuzuncu madde) Saltanat-ı seniyenin asakir-i müstahfaza ikamesi
hukuku bundan evvelki nizamnamelerde meşrut bulunduğu veçhile ibka olunmuşdur ve
düvel-i muahide ile evvel emirde bir ittifak hasıl olmaksızın Sırbistan'da hiç bir vesatet-ı
müsellahada vukubulmayacakdır
(Otuzuncu madde) Zat-ı hazret-i padişahı ve Haşmetlû Bütün Rusyalar
Đmparatoru hazretleri Asya'da mutasarrıf oldukları memaliklerinin inkıta-ı
münasebatdan mukaddem meşruen ne halde bulunmuş ise tamamen yine ol halde
ibka buyuracaklardır ve her dürlü münazeat-ı mahalliyeyi kablelvuku men itmek içün
tarafeynden hiç birine arazice zarar isabet idemeyecek suretde hat-tı hudud tahkik ve
iktiza ider ise tashih olunacakdır ve bu husus içün saltanat-ı seniye ile Rusya Devleti
meyanesinde münasebat-ı politikiyenin iadesini müteakib iki nefer Devlet-i Aliye ve iki
nefer Rusya Devleti ve bir nefer Fransa ve bir nefer Đngiltere Devleti komiserlerinden
mürekkeb olduğu halde muhtelit komisyon mevki-i hududa irsal olunacakdır ve bu
komisyonun işleri dahi işbu ahidnamenin mübadelesi tarihinden itibaren sekiz ay
zarfında hitama reşide olması lâzım gelecekdir
(Otuzbirinci madde) Dersaadetde bin sekiz yüz elli dört sene-i iseviyesi şehr-i
martının alafranga onikisi tarihile Devlet-i Aliye ile Fransa ve ingiltere Devletleri
beyninde akd olunmuş ve yine sene-i mezkûre haziranın ondördünde Devlet-i Aliye ile
Avusturya devleti ve bin sekizyüz elli beş sene-i iseviyesi martının alafranga onbeşi
tarihile saltanat-ı seniye ile Sardenya Devleti beyninde münakid olmuş olan muahedeler
iktizasınca Haşmetlû Avusturya Đmparatoru ve Fransa Đmparatoru ve ingiltere Kraliçesi
ve Padişahı ve Sardenya Kiralı ve Padişahı hazarat-ı asakirinin esna-yı harbde
bulundukları arazi işbu muahede tasdiknameleri mübadelesinden sonra ve mümkün
olduğu mertebe süratle tahliye olunacakdır bu maddenin mühlet ve esbab-ı icrasiyçün
Devlet-i Aliye ile memalik-i mahrusada asakir-i bulunan düvel-i muazzama beyninde
bir suret-i tanzimiye yapılacakdır
161
(Otuzikinci madde) Muaharebeden evvel düvel-i muahide beyninde mevcud
olan muahedat ve mukavelât tecdid olunca veyahud bunların yetine senedat-ı cedide
yapılıncaya kadar idhalât ve ihracât ticareti muharebeden evvel her bir tarafda mer'î-
yülicra bulunan usul ve kaide mucibince icra olunacakdır ve tebeaları mevad-dı saire
içün dahi en ziyade mazhar-ı müsaade olan millet gilbi mazhar-ı müsaade olunacakdır
(Otuzüçüncü madde) Bir tarafdan Haşmetlû Fransa imparatoru ve Đngiltere
Kıraliçesi ve Padişahı hazaratı ve diğer tarafdan dahi Haşmetlû Bütün Rusyalar
Đmparatoru Hazretleri beyninde Aland adalarına dair bugün akd olunan muahede işbu
muahedeye merbut kalacak ve muahede-i mezkûrenin bir ecza-yı asliyesinden gibi
kuvvet ve kıymeti olacakdır
(Otuzdördüncü Madde) Đşbu muahede tasdik olunarak tasdilnameleri dört hafta
içinde ve mümküm ise daha az mühlet zarfında Pariste mübadele kılınacaktır binaaleyh
her bir devletlerin murahhasları muahede-i mezkureyi imza edip ve armaları mührünü
vaz itmişlerdir .Đşbu muahede bin sekizyüz elli altı sene-i miladiyesi martının alafranga
otuzuncu günü Pariste tanzim olunmuştur (Erim,1953,341-346).
162
Ek:-6
Berlin Antlaşması (13 Recep 1295 - 13 Temmuz 1878)
Bizki bilûtfilmevlâ Türkistan ve şamil olduğu memalik ve büldanın padişah-ı
essultan ibnüssultan elgazi ( Abdülhamid ) Han Đbnüssultan elgazi (Abdülmecid) Han
Đbnüssultan elgazi (Mahmud) Hanız işbu tasdikname-i hümayunumuzla beyan ve ilân
ideriz ki Devlet-i Aliyemle haşmetlû Almanya Đmperatoru ve Prusya Kralı ve haşmetlû
Avusturya Đmparatoru ve Çeh ve Macaristan Kralı ve asaletlû Fransa cumhuriyeti reisi
ve haşmetlû Beritanya-yı Kebir ve Đrlanda Memalik-i Müctemiası Kraliçesi ve
Hindistan Đmperatoriçesi ve haşmetlû Đtalya Kralı ve haşmetlû Rusya Đmperatoru
hazeratı şu son seneler vukuatından ve Ayastafanos mukaddemat-ı sulhiyesile hitam
bulan muharebeden mütevellid mesaili Avrupa'nın asayiş ve intizamını vikaye için fi 30
mart sene 1856 tarihile Paris muahedenamesi ahkâmına tevfikan hal ve fasl itmek
arzusunda oldukları cihetle olbabda bir kongre akdine beyinlerinde ittifak husulini
teshile medar-ı müstakil olacağından müttehiden karar virerek bu hususa taraf-ı eşref-i
padişahanemden nafia nazırı olub birinci rütbe Mecidî ve Osmani nişan-ı zişanlarmı
haiz ve hamil Aleksandr Karatodori Paşa ve asakir-i nizamiye-i şahanem müşiranından
kezalik birinci rütbe Mecidî ve Osmani nişan-ı zişanlarmı haiz ve hamil olan Mehmed
Ali Paşa ve Almanya Đmparatoru nezdinde fevkalâde murahhas büyük elçimiz bulunan
ve birinci rütbe Mecidî ve ikinci rütbe Osmani nişan-ı zişanlarmı haiz ve hamil olan
Sadullah Bey ve müşarünileyha Almanya Đmperatoru ve Prusya Kralı hazretleri
tarafından Prusya heyet-i vükelâsı reisi ve Almanya beşvekili Prens Otton Bismark
ve hariciye nâzırı Bernar Ernest dö Bülov ve müşarünileyha Fransa Cumhuru nezdinde
fevkalâde murahhas büvük elçi olup Bavyera devleti başmabeyinciliği unvanını haiz
bulunan Prens Şarl Viktor dö Hohenlohe-Şilingsfürst ve müşarünileyha Avusturya
împeratoru ve Çeh ve Macaristan Kralı hazretleri canibinden saray-ı imperatoru ve
umur-ı hariciye nazırı ve müşaviri hassı Kont Andraşi ve Berlin elçisi Kont Karoli ve
Roma elçisi Baron dö Haymerl ve müşarünileyha Fransa cıımhurreisi tarafından ha-
riciye nazırı Vilhelm Hanri Vaddington ve Berlin elçisi Kont Senvalye ve birinci sınıf
murahhas orta elçi Feliks Ipolid Despro ve müşarünileyha Britanya-yı Kebir ve Đrlanda
Memalik-i Müctemiası Kraliçesi ve Hindistan Imperatoriçesi hazretleri canibinden
Başvekil Kont Bikonsfild ve hariciye nazırı Marki dö Salisböri ve Berlin elçisi Lord
163
Odo Bassıl ve müşarünileyha Đtalya Kralı hazretleri canibinden hariciye nazırı Kont Lui
Korti ve Berlin elçisi Kont Edvar dö Loney ve müşarünileyha Rusya imperatoru
hazretleri canibinden murahhas Başvekil Prens Aleksandr Gorçakof ve Londra elçisi
Kont Şuvalof ve Berlin elçisi Pol Dubril murahhas tayin idilmiş olduklarından
müşarünileyhim Avusturya ve Macaristan devletinin teklifi ve Almanya devletinin
daveti üzerine Berlin'de biliçtima hamil oldukları ruhsatnameleri birbirlerine irae ile
yolunda ve muntazam görülmüş ve beyinlerinde teyemmünen ittifak hasıl olmuş
olduğundan olbabda bin ikiyüz doksan beş sene-i hicriyesi recebinin onikinci ve bin
sekizyüz yetmişsekiz sene-i milâdiyesi alafranga temmuzının onüçüncü günü tarihile
müverrah altmış dört madde üzerine akd ve tanzim ve Berlin'de imza ve temhir
eyledikleri mukavelename taraf-ı hümayunuma arz idilmiş olduğundan aynile ve
fransızca olarak zikr ve beyan kılınur.
(Birinci bend) Bulgaristan zat-ı hazret-i padişahinin tâbiiyeti tahtında ve virgü
virir bir emaret idilmişdir bir hıristiyan hükümeti ve bir millî askeri olacakdır.
(Đkinci bend) Bulgaristan emareti âtide muharrer eraziyi şamil olaeakdır.
Bulgaristan hududu şimalen (eski Sırbistan) hududundan (Silistire)'nin şark
tarafından bir Avrupa komisyonu canibinden tayin olunacak bir noktaya kadar
(Tuna)nın sahili yemini boyunca gidüb oradan (Romanya) ilkâsına ilhak olunan
(Mangalya) nın cihet-i cenubiyesinden Karadeniz'e doğru yüriyecekdir Karadeniz
Bulgaristan'ın hattı şarkisini teşkil ider cenuben (Hocaköy)i (Selamköy)i (Ayvacık)
(Kulibe) (Suculuk) nam karyeler kurbinde bulunan çayın mansabından mecrası boyunca
çıkacak ve münhaniyyen (Delikamçık) vadisinden geçüb (Delikamçık)ı (Çengi)
yokarısına doğru iki buçuk kilometre mesafede tecavüz eyledikden sonra (Belihe)nin ve
(Kemhahk)ın cenubinden ve (Hacımahalle)nin şimalinden mürur eyleyecek ve
(Tikenlik) ve (Aydosbreça) arasında vaki bir noktada tepeye çıkub (Kotel) in şimalinde
(Karinâbâdbalkan) ve (Prezevikabalkan) ve (Kazanbalkan)dan (Timurkapı)ya kadar
gidecekdir (Büyükbalkan) in başlı silsile-i cibalini tutub (Kozika) zirvesine değin tekmil
o cibalden gidecek ve arada balkanın tepesini bırakub biri Bulgaristan'a ve diğeri
Rumeli-i şarkiye bırakılan (Pirtop) ve (Düzenci) karyeleri arasında (Tuzludere)ye kadar
inecek ve (Topolnika) çayı ile iltisak eylediği noktaya değin bu derenin ve badehu
(Petrisevo) karyesi kurbinde (Smovskiyodere) ile telâki itdiği noktaya kadar dahi
164
(Topolnika) çayının mecrasınca gidecek ve nokta-i telâkinin yokarusında Rumeli-i
şarkiye iki kilometrelik bir munıtaka bırakarak (Smovskiyodere) ve (Kamenika) nam
dereler arasından hat-tı inkisam-ı miyah boyunca çıkub (Voinjak) irtifaında cenub-i
garbiye çevrilüb doğrıca Avusturya erkân-ı harbiye haritasninu 875 inci noktasına
vasıl olacakdır.
Hat-tı hudud (lhtiman) deresinin ciheti ulyasını hat-tı müstekim üzre kat idecek
ve (Bogdina) ve (Karaula) arasından bilumur (Çamurlu) ile (Hacılar) beyninde (Isker)
ve (Marika) derelerini tefrik iden hat-tı inkısam-ı miyahe varacak ve hat-tı mezkûr
boyunca (Velinamogila) tepelerinden ve 531 işaretli geçidden ve (Zamaylikadere) ve
(Sumnatika) dan Sofya sancağının (Sivritaş) ve (Çadırtepe) arasında vaki hat arasına
mulasik olacakdır
(Çadırtepe) den cenub-i garbiye dönerek bir tarafdan (Mesta Karasu) ve diğer
tarafdan (Istruma Karasu) arasındaki hat-tı inkısam-ı miyah üzre (Timurkapı) ve
(Iskuftepe) ve (Kadımezar Balkan) ve (Acıgedik) denilen (Rodob) dağları tepeleri
boyunca (Kapetnik) balkanına kadar giderek Sofya sancağının eski hudud-i idarisiyle
birleşecekdir.(Kapetnik) balkanından dahi (Rilskareka) ve (Bistrikareka) vadileri
arasındaki hat-tı inkısam-ı miyah boyunca (Vodenikaplanina) tesmiye olunan dağ
desteğinden (Istruma) nehrinin (Rıskareka) ile telâki eylediği noktada (Istruma) vadisine
inerek (Baraklı) karyesini Devlet-i Aliye'ye bırakacakdır oradan (Jelisnika) karyesinin
cihet-i cenubiyesine yokarıya doğru çıkarak en kesdirme yoldan (Çitka) tepesinde
(Golemaplanina) silsile-i cibaliyesine vasıl ve burada Sofya sancağının eski hudud-ı
idaresine mülâki olacak ve şukadar ki (Suhareka) çukurunu kamilen Devlet-i Aliye'ye
bırakacakdır (Çitka) dağından dahi hudud-ı garbiye (Kervenayabuka) dağlarından
Sofya'nın eski hat-tı idaresi boyunca (Eğrisu) ve (Lepnika) çukurlarının üst tarafına
geçerek (Çırnıvırh) dağına doğru gidecek ve (Babinaplanina) tepelerine çıkub
(Çırnıvırh) dağına vasıl olacakdır.
(Çırnıvırh) dağından dahi (Streser) ve (Vilegolo) ve (Mesidplanina) tepelerinden
(Istruma) ve (Morava) arasındaki hat-tı inkısam-ı miyah boyınca giderek (Graçina) ve
(Kana Trava) ve (Darkovska) ve (Drenikaplan) ve badehu (Deskanikladenek) den
(Sukova-i balâ) ve (Morava) hat-tı inkısam-ı miyahma mülasık olacak ve (Stol) nam
mahalle gidüh oradan inerek Sofya'dan (Pirol)a giden tariki (Segusa) karyesinin cihet-i
165
simal-i garbiyesinden 1.000 metro mesafede kat ideeek ve hat-tı müstekim üzre ve
(Vidlikplanina) ye ve oradan (Koca Balkan) silsile-i cibaliyesinde vaki (Radoçina)
dağına çıkacak ve (Doykinci) karyesini Sırbistan'a ve (Senakos) karyesini Bulgaristan'a
bırakacakdır.
(Radoçina) dağı tepesinden garben (Siprovek) balkanından ve (Stareplanina) dan
balkan tepelerini geçerek (Kula-similyovakuka) kurbinde eski Sırbistan'ın hudud-ı
şarkiyesine ve oradan hudud boyınca Tuna'ya kadar gidecek ve (Bagoviçe) de Tuna'ya
mülâki olacakdır.
Hudud-i mezkûru düvel-i mumziye tarafından mansub azadan mürekkeb bir
Avrupa komisyonu marifetile mahallinde tayin olunacakdır.
Şurası mukarrerdir ki evvelâ bu komisyon Devlet-i Aliye-nin Rumeli-i Şarkî
Balkanı hududun tahkim eylemek hususndaki lüzumun nazar-ı itibara alacakdır
saniyen Samakov etrafında on kilometrelik bir nısıf kuturda istihkâm inşa olunama-
yacakdır.
(Üçüncü bend) Bulgaristan prensi ehali tarafından serbestçe intihab ve devletler
muvafakatile canib-i Bâb-ı Âlî den tasdik olunacak ve Avrupa düvel-i muazzamasının
hanedan-ı hükümdarileri azasından hiç biri Bulgaristan prensliğine intihab idil-
meyecekdir.
Prenslik münhal olduğu halde yeni prens aynı suver veşeraitle intihab
olunacakdır.
(Dördüncü bend) Bulgaristan ayanından (Tırnavı) da toplanacak bir meclis
prensin intihabından evvel emaretin nizam-name-i esasisini tanzim eyleyecekdir.
Bulgarların Türk ve Romanya ve Rum ve sair akvam ile mahlut oldukları
mahallerde bu kavimlerin intihabata ve nizamname-i esasinin tanzimine müteallik
şeyde hukuk ve menafii gözedilecekdir.
(Beşinci bend) Bulgaristan'da hukuk-i umumiyenin esası âtide muharrer
maddelerden ibaretdir Bulgaristan'da ihtilâf-ı din ve mezheb hiç kimse içün hukuk-i
milkiye ve politikiyeden istifadede ve hidmet-i umumiye ve memuriyet ve şerefine
166
nailiyetde veya her nerede olur ise olsun icra-yı hırfet ve sanatde naehil tutulmaklıga
ve mahrum idilmeklige sebeb addolununyacakdır.
Bulgaristan'da yerluler ve ecnebilere serbesti ve icray-ı ayin ve mezheb temin
olunarak gerek cemaat-ı muhtelifenin silsile-i meratib üzre tertibinde ve gerek rüesa-yı
ruhaniyelerile olan münasebatinden bir güna ika-ı mevani olunmıyacakdır.
(Altıncı bend) Bulgaristan'da nizamname-i dahilisi tanzim ve ikmal
oluncayadeğin bir Rusya komiseri marifetile muvakkaten idare olunacak ve bir Osmanlı
komiserde işbu muahedeyi imza iden sair devletler tarafından memur konsoloslar dahi
işbu idare-i nıuvakkatenin suret-i ceryanına nezaret itmekde Rusya komiserine
muavenet eyleyeceklerdir konsoloslar arasında bir ihtilâf zuhurunda maslahate
ekseriyet-i âra ile karar virilecek ve bu ekseriyyet ile Rusya veyahud Osmanlı komiseri
arasında bir ihtilâf-ı âra vukubulırsa o halde düvel-i mümziyyenin Đstanbul'da mukim
elçileri konferans heyetinde toplanarak ita-yı rey eyleyeceklerdir.
(Yedinci bend) Idare-i muvakkate müddeti işbu muahedenin tasdiki tarihinden
itibaren dokuz aydan ziyade temdid olunamıyacakdır.
Nizamname-i dahili ikmal olındığında heman Bulgaristan prensinin intihabına
mübaşeret idilecek ve prens nasbolundığını müteakib nizamname-i cedid meriyülicra
olmağa ve emaret muhtariyetinden kamilen istifade itmeğe başlıyacakdır.
(Sekizinci bend) Düvel-i ecnebiye ile Bâb-ı Âlî beyninde akd olınub elyevm
meriyülicra olan ticaret ve seyr-i sefayin muahedelerile bilcümle mukavele ve
nizamnameler Bulgaristan emaretinde ibka olınmışdır anların ahkâmınca hiç bir devlet
hakkında muvafekat itmezden evvel bir güna tebdil ve tagayyür vukubulmıyacakdır
emaret dahilinden geçen emtiaden Bulgaristan'da hiç bir (transit) resmi istifa
olunmıyacakdır bilcümle devletlerin tebea ve tüccarına orada müsavat-ı kâmile üzre
muamele idilecekdir.
Muahedat-ı atika ile vaz olundığı vech üzere tebea-i ecnebiyenin ve teamül ve
muafiyal ve imtiyazatıle konsolosların hak-kı kaza ve himayeleri alakadaranın
muvafakatile tadil olunmadıkça temamile meriyülicra kalacakdır.
167
(Dokuzuncu bend) Bulgaristan emaretinin canib-i Bâb-ı Âlî'den muahheren
gösterilecek bankaya teslim itmek suretile tediye eyleyeceği virguyı senevinin mikdarı
teşkilat-ı cedidenin ilk icra olundığı senenin âherinde işbu muahedeyi imza iden
devletler beyninde bilittifak tayin olınacakdır bu virgü erazi-i emaretin varidat-ı
mütevassıtası üzerine vazedilecekdir Bulgaristan Devlet-i Aliye'nin düyun-u
umumiyesinden bir hisse almak lâzım geleceğinden devletler virgüyi tayin ettikleri
vakit nisbet-i muhikkanede emaretin üzerine bırakılabilecek kısm-ı düyun dahi piş-i
nazar-ı itinaye alınacakdır.
(Onuncu bend) Bulgaristan işbu muahede tasdiknamelerinin mübadelesi
tarihinden iti- baren Varna ve Rusçuk timur yol kompanyesine karşı olan tekâlif ve
teahhüdatınca Devlet-i Aliye-i Osmaniye makamına kaim olacakdır evvelki hesabların
tesviyesi Bab-ı Ali ile emaret ve kumpanya idaresi beyninde bilittifak virilecek karara
talik olunmışdır.
Bulgaristan emaret-i kezâlik kendi toprağı üzerinde bulunan demiryol hatlarının
ikmal ve ilsak ve işledilmesi maddelerine dair Bâb-ı Âlî'nin gerek Avusturya devletine
ve gerek Rumeli demiryolları işledici kumpanyasına karşı akdeylemiş oldığı teahhüdatı
deruhde idecekdir bu meselelerin tesviyesi içün lâzım gelen mukavelat akd-ı musalehayı
müteakib Avusturya ile Bâb-ı Âlî ve Sırbistan ve Bulgaristan emaretleri beyninde akd
olınacakdır.
(Onbirinci bend) Asakir-i Osmaniye artık Bulgaristan'da ikamet itmiyecek ve
eski kalelerin cümlesi emaret mesarifine bir sene zarfında ve mümkin ise daha evvel
hedm idilecekdir hükûmet-i mahalliye bunların hedmi içün derhal tedabir-i lâzime
ittihaz idecek ve yeniden kaleler inşa itdiremeyecekdir Bab-ı Ali kendi mali olub
alafranga kânunusaninin otuz birinci günü akdolunan mütareke mucibince tahliye
idilmiş Tuna kalelerile Şummı ve Varna kalelerinde kalan edevat-ı harbiyeyi ve eşya-yı
saireyi istediği gibi istimale hakkı olacakdır.
(Onikinci bend) Đslâm ve saireden emlâk sahibi olub da emaretin haricinde
ittihaz-ı mesken ve mevâ idecek olanların emlâklerini ya iltizame virerek veyahud
diğerleri marifetile idare itdirerek muhafaza idebileceklerdir.
168
Osmanlı ve Bulgardan mürekkeb bir komisyon emlâk-i miriye ve mevkufenin
Bâb-ı Âlî hesabına suret-i ferağ ve istimaline müteallik işlerin cümlesini ve bunlarda bir
ilişiği bulunacak efradın mesalihini iki sene zarfında tesviyeye memur
olacakdır.
Bulgaristan ehalisinin memalik-i saire-i şahanede seyahat veya ikamet
idecekleri memurin ve kavanin-i Osmaniyeve tâbi olacakdır.
(Onüçüncü bend) Balkanlar'ın cenub tarafından (Rumeli-i Şarki) namını alacak
ve muhtariyet-i idare ve şeraitile doğrudan doğruya hükûmet-i' politikiye ve askeriye-i
padişahı tahtında kalacak bir eyâlet teşkil olınmışdır bu eyâletin bir hıristiyan valisi
olacakdır.
(Ondördüncü bend) Rumeli-i Şarki şimal ve şimal-i garbi cihetinden Bulgaristan
ile mahdud olub hat-tı âli dahilinde eraziyi şamil olacakdır.
Hat-tı hudud Karadeniz'den bed'ile (Hocaköyü) (Selâm-köyü) (Avvacık)
(Kulbe) (Suculuk) karyeleri kurbinde bulunan çayın mansabından mecrası
boyunca çıkacak ve münhaniyen (Delikamçık) vadisinden geçüb (Delikamçık)ı
(Çengi) nin yukarısına doğru iki buçuk kilometre mesafede aşdıkdan sonra (Belibe) ve
(Kemhahk) ın cenubunden ve (Hacımahalle) nin şimalinden mürur eyleyecek ve
(Tikenlik) ile (Aydosberenca) arasında vaki bir noktada tepeye çıkub (Kotel) in
şimalinde (Karinabâdbalkan) (Prezeviça Balkan) (Kazanbalkan)dan
(Demirkapı)ya kadar tepelerden gidecekdir (Büyükbalkan) ın başlı silsile-i
cibalini tutub (Kosika) zirvesine değin tekmil o cibalden gidecek ve orada Rumeli'nin
hudud-i garbiyesi (Balkan)ın tepesini bırakıb biri Bulgaristan'a ve diğeri
Rumeli-i Şarkiye terk olunan (Pirtop) ve (Duçansi) karyeleri arasından
(Tuzludere)ye kadar cenube doğru inecek (Topolnika) çayı ile iltisak itdiği noktaya
değin bu derenin ve badehu (Petrisevo) karyesi kurbinde (Smovskiyodere) ile telâki
eylediği noktaya ve bu nokta-i telâkinin yokarısında Rumeli-i şarkiye iki
kilometrelik kadar dahi (Topolnika) çayının mecrasınca gidecek bir mıntıka bırakarak
ve (Smovskiyodere) ve (Kamenika) nam dereler arasından hat-tı inkısam-ı miyah
boyunca çıkıb ve (Voincak) irtifamda cenub-i garbiye çevrilib doğrucu
Avusturya erkân-ı Harb haritesinin 875 inci noktasına vasıl olacakdır hat-tı hudud
169
(Ihtiman) deresinin cihet-i ulyasnı hat-tı müştekim üzre kat idecek ve (Bogdina) ve
(Karanla) arasından bilmurur (Isker) (Çamurlı) ve (Hacılar) beyninde (Isker) ve
(Marika) derelerini tefrik iden hat-tı inkısam-ı nıiyahe varacak ve hat-tı mezkûr
boyunca (Velinamoglia) tepelerinden ve 531 işaretli geçitden ve (Izmayilikavır)
ve (Sumnatika)dan Sofya sancağının (Sivritaş) ve (Çadırtepe) arasında vaki hat-tı
idaresine mülâsık olacakdır.
Rumeli hududu Bulgaristan hududundan (Çadırtepe) dağında ayrılub bir tarafdan
(Marika) ile oraya dökülen suların ve diğer tarafdan (Mestakarasu) ile oraya dökülen
suların arasında vaki hat-tı inkısam-ı miyah boyunca gidecek ve (Despot) dağları
tepesinden (Kunışova) dağına doğru bu dağ Ayastefanos Muahedesindeki hattın nokta-i
hareketidir)cenub ve cenub-i şarki istikametlerini alacakdır.
(Kunışova) dağından Ayastefanos Mulıaedesinde tayin olunan hatta tabi olacak
yani (Karabalkan) silsilcsile (Külâhhdağ) ve (Eşekçepellıı) ve (Karakulak) (Işıklar)
dağlarından müstakimen cenub-i şarkiye doğrı inerek (Arda) çayına mülâki olacak ve
Devlet-i Aliyede kalan (Adasalı) karyesi kurbinde kâin bir mahalle kadar bu çayın
mecrası boyunca gidecekdir.
Bu mahalden (Beştepedağ)ın tepesine çıkıb boyınca gitdikten sonra
inecek ve (Cisr-i Mustafapaşa)nın yukarısında beş kilometre mesafede vaki bir
noktada (Meriç)'i geçdikten sonra şimal tarafına doğru (Demirhanlıdere) ile
(Meriç)e dökülen küçük suların arasındaki hat-tı inkısam-ı miyah boyınca (Köleler-
bayırına )kadar şimale doğru gidecek ve oradan sarkan (Sakarbayır)a gidüb ve
oradan dahi (Büyükderbend)e doğru gitmek üzere (Tunca) vadisinden geçecek ve
(Büyükderbend) ile (Sucak)ı şimalde bırakacakdır (Büyükderbend)den şimalen
(Tunca)ya dökülen suların ve cenuben (Meriç)e dökülen suların arasındaki hat-tı
inkısam-ı miyah boyınca Rumeli-i şarkide kalan (Kayıplar) tepesine kadar
gidecekdir ve (Meriç)in cenub tarafile (Belviren) ve (Alatlı) karyelerinden doğrıca
Karadeniz'e dökülen sular arasında (Elmalı) karyesinin cenub tarafından geçecek ve
(Karanlık)ın şimal tarafından (Vosna) ve (Zuvak) tepeleri (Duka) suyunu
(Karakaş= Karaağaç) sularından tefrik iden hat boyınca giderek bu iki nehir arasından
Karadeniz'e müntehi olacakdır.
170
(Onbeşinci bend) Zat-ı hazret-i padişahinin bu eyâletin berren ve
bahren hududun bu hudud üzerinde istihkâmlar inşa ve asker ikame iderek müdafaa
esbabını istihsale hakkı olacakdır Rumeli-i şarkide intizam-ı dahili mahalli milis askeri
tarafından muzaheret olunur bir yerli jandarma marifetile muhafaza olunacakdır.
Zabıtanı taraf-ı şahaneden tayin olınacak olan bu iki sınıf askerin terkibinde
mahalline göre ehalinin mensüb olduğı mezhebe itibar olınacakdır zat-ı hazret-i padişahı
hududın muhafazasında başıbozuk ve çerkes gibi gayr-ı muntazam asker istihdam
itmemekliği teahhüd itler bu hidmeti eda idecek asakir-i muntazama hiç bir halde
ehalinin evinde oturmayacak ve dahil-i eyâletten geçer iken orada ikamet
eylemeyecekdir.
(Onaltıncı bend) Eyâletin emniyet-i dahiliye ve hariciyesi tehdid olındığı
takdirde asakir-i Osmaniyeyi celbe valinin hakkı olarak ve şu melhuz olan halin
vukuunda Bâb-ı Âlî olbabda vivilin kararı esbab-ı mucibesini Đstanbul'daki süfera-yı
ecnebiyye bild -irecekdir.
(Onyedinci bend) Rumeli-i şarki valisi Rumeli devletlerin muvafekatile beş
sene için Bab-ı Ali tarafından tayin olunacaktır.-
(Onsekizinci bend)Đş bu tasdiknamelerin mübadele olundığını müteakib
Rumeli Şarkinin emr-i tanzimini Bab-ı Ali ile bilittifak müzakere itmek içün bir avrupa
komisyonu üç ay zarfında vilayetlere müteallik nizamat-ı muhtelifeyi ve Đstanbul
konferansının sekizinci meclisinde vuku bulan teklifatı nokta-i hareket ittihaz ederek
valinin iktidar ve vezaifini ve eyaletin idare-i mülkiye ve adliye ve maliyesini tayin
eyleyeceklerdir. Rumeli Şarki içün karalaştırılan maddelerin cümlesi bir fermanı aliye
derc olunarak canib-i Bbab-ı Ali’den neş ve ilan devletlere tebliğ edilecektir
(Ondokuzuncu bend) Avrupa komisyonu emr-i tertibi cedidin ikmaline değin
eyaletin umur-ı maliyesini Bab-ı Ali ile müttefikan idareye memur olacaktır
(Yirminci bend) Devlet-i Aliye ile düvel i ecnebiye beyninde ne dürlü olur ise
olsun akd olmuş veya akd olunacak her nevi muahedat ve mukavelat ve suver-i tesviye-i
düveliye umum memaliki şahane misullu Rumeli –i Şarkide dahi meriyyülicra
olunacaktır.
171
Ne halde bulunur ise bulunsunlar ecnebilerin haiz oldıkları muafiyat ve
imtiyazata eylâlet-i mezkûrede dahi riayet oluna Bâb-ı Âlî serbesti-i âyin ve
mezhebe dair olan kavanin-i umumiye-i devleti eyâleti mezkûrede icra itirmekliği
teahüd ed
(Yirmibirinci bend) Hiikûmet-i seniyenin Rumeli-i şarkideki demiryollara
müteallik olan hukuk ve teahhüdatı temamile muhafaza ve ipka olumışdır.
(Yirmiikinci bend) Bulgaristan'da ve Rumeli-i Şarkide ikamet idecek Rusya
askeri altı piyade fırkasile iki süvari fırkasından mürekkeb olacak ve cümlesi ellibin
kişiyi tecavüz itmeyecekdir ve mesarif-i vakıası ikamet itdiği memleket tarafından
tesviye kılınacakdır.
Asakir-i mukime Rusya memaliki ile yalnız Rusya ve Romanya hükümetleri
arasında akd olınacak bir mukavele mucibince Romanya'dan değil Karadeniz
limanlarından (Varna) ve (Burgaz) dan dahi ihtilât eyleyecekler ve oralarda müddet-i
ikametleri içün lâzımgelen debboyları tanzim idebileceklerdir Rusya askeri Rumeli-i
Şarkide ve Bulgaristan'da işbu muahedenin tasdiknameleri mübadele olundığı tarihden
itibaren dokuz ay ikamet eyleyecekdir.
Rusya devleti kendi askerinin Romanya'dan mururı ve bu emaretin kamilen
tahliyesi maddesini bundan sonra üç ay zarfında ikmal itmekliği teahhüd ider.
(Yirmiüçüncü bend) Devlet-i Aliye Girid ceziresinin bin sekizyüz altmışsekiz
senesi nizamname-i dahilisini haklı görinecek tadilâtı idhal iderek tamamile icra
itmekliği teahhüd ider.
Bu muahedede kenduleriçün teşkilât-ı mahsusa tayin olunmamış olan sair
Rumeli eyâlet-i şahanesinde dahi Girid'e virgüce ita olman muafiyet müstesna olmak
üzre ana mümasil ve ihtiyaeat-ı mahalliyeye muvafık nizamat yapılacakdır Bâb-ı Âlî her
eyâletde işbu nizamat-ı cedidenin teferruatını bilmüzakere tertib itmek ve ekseri azası
yerli ehaliden mürekkeb olmak üzre mahsus komisyonlar teşkil idecekdir.
Mezkûr komisyonların netice-i müzakeratı olarak tanzim edilecek teşkilât
lâyihaları Bâb-ı Âlî'nin nazar-ı tedkikine arz olınacak ve Bâb-ı Al, dahi bunları mevki-i
172
icraye vaz içün emr-i âli ve ferman gibi iktiza iden evrakı neşr itmezden evvel Rumeli-i
Şarki içün teşkil olu,an Avrupa komisyonu ile istişare idecekdir.
(Yirmidördüncü bend) Devlet-i Aliye ile hükûmet-i Yunaniye Berlin
kongresinin onüçüncü mazbatasında beyan olunan tashih-i hutlud maddesinde ittifak
demedikleri takdirde Almanya ve Fransa ve Avusturya ve Đngiltere ve Đtalya ve Rusya
devletleri mükâlematı teshil içün kendilerine teklif-i vesatat itmek hakkını muhafaza
iderler.
(Yirmibeşinci bend) Bosna ve Hersek eyâletlerine Avusturya Devleti taralından
asker ikame ve idare olmacakdir Avusturya devleti Sırbistan ile Karadağ arasında
cenub-ı şarkî istikametince (Metroviçe) nin öte tarafına kadar mümted olan (Yenipazar)
sancağının idaresini deruhde itmek arzusunda bulunmadığından orada idare-i Osmaniye
baki kalacakdır mamafih usul-i cedide-i poletika ile turuk-i muhaberatın serbesti ve
emniyetini temin içün Avusturya devleti (Yenipazar) ın her tarafında asker
bulundurmak ve askerî ve ticaret yolları yapmak selâhiyetini muhafaza iderler
Avusturya devleti ile hükûmet-i seniye işin teferruatım llerude bilittifak
kararlaşdıracaklardır.
(Yirmialtıncı bend) Karadağ’ın istiklâli gerek hükûmet-i seniye ve gerek bu
istiklâli henüz tasdik itmemiş olan sair düvel-i müteahide taraflarından tasdik
olınmışdır.
(Yirmiyedinci bend) Düvel-i müteahide şerait-i âtiyede müttefikdirler
Karadağ'da ihtilâf-ı din ve mezheb hiç kimse içün hukuk-i milkiye ve politikadan
istifadede ve hidmet-i umumiye ve memuriyet ve şerefine nailiyetde veya her nerede
olur ise olsun hıref ve senay-i muhtelifenin icrasında naehil tutulmaklığa ve mahrum
idilmekliğe sebeb ad olunmayacakdır Karadağ'da yerluler ve ecnebilere serbesti ve icra-
yı ayin ve mezheb temin olınarak gerek cemaat-ı muhtelifenin silsile-i meratib üzre ter-
tibinde ve gerek rüesay-ı ruhaniyeleri ile olan münasebatmda bir güna ika-ı mevani
olınmaya- cakdır.
(Yirmisekizinci bend) Karadağ'ın hudud-ı cedidesi berveçhi-âti tayin olınmışdır
173
Hat-tı hudud (Klobuk) in şimal tarafında vaki (Ilinobrodo) dan hareketle
Hersek'de kalan (Grankarevo) ya doğru (Trebiniçka) üzerine inecek ve badehu
çayın (Çepelika) çayı ile birleşdiği mahallin aşağısında bir kilometre mesafede vaki
noktaya kadar mecrası boyunca çıkacak ve oradan en kısa bir hat ile
(Trebiniçka) etrafındaki tepelere vasıl olacakdır badehu (Pilatova) karyesini Karadağ'a
bırakarak bu karyeye doğru müteveccih olacak ve (Sominaplânina) ile (Çurilo)
tepesi arasında vaki geçide kadar (Bilek-Korito-Gacko) yolundan mümkün mertebe altı
kilometre bud-u mesafede durmak üzere şimal istikametime tepelerden gidecek ve
mezkûr geçitten ve (Vıratkovici) karyesini (Hersek'e bırakarak bu karyeden (Orlin)
tepesine kadar şarka müteyeccih olacakdır bu noktadan itibaren hat-tı hudud (Ravno)
yu Karadağ'da bırakarak (Leberçnik) ve (Volucak) zirvelerini geçmek üzere
doğrudan doğruya şimal ve şimal-i şarkî tarafından ilerleyecek ve badehu en kısa
bir hat ile (Piva) üzerine inüb ve (Piva) yi geçüb (Çırkviça) ve (Nedvina) arasından
(Tara) ya vasıl olacakdır bu noktadan (Mojkovak) a kadar (Tara) boyunca çıkacak ve
oradan (Siskojczero)ya kadar bu mahalden itibaren (Şekülar) köyüne kadar eski
hudud ile karışacak ve oradan yeni hudud (Mokra) köyi Karadağ'da kalacak ve badehu
başlı silsile-i cibali ve bir tarafdan (Lim) ve diğer tarafdan (Drina) ile (Sivna) arasındaki
hat-tı inkısam-ı miyahı tutarak Avusturya erkân-ı harbi haritasının 2,566 işaretli
noktasına vasıl olacakdır hat-tı hudud bir tarafdan (Kuçi-Drekaloviçi) aşireti ve diğer
taraftan (Kuçka-Kırajna) ile (Klemanti) ve (Grüdi) aşiretleri arasında vaki
hudud-î hazıra ile (Podgoriça) ovasına kadar karışacak ve oradan (Klemanti) ve
(Grüdi) ve (Hoti) aşiretlerini Arnavutluğa bırakarak (Plavnika) üzerine müteveccih
olacakdır oradan hudud-i cedide (Gorika-Topal) nam adacık kurbinde gülü geçerek
doğrıca tepenin zirvelerine vasıl olacak ve oradan (Megured) ve (Kalinıed) arasındaki
hat-tı inkısam-ı miayhı takib iderek (Mırkoviç) i Karadağ'a bırakacak ve Venedik
körfezine (Krüçi) den inecekdir.
Hat-tı hududun şimal-i garbî ciheti (Susona) ve (Zupsi) köyleri arasında sahilden
geçen ve (Versuta-Planina) üzerinden Karadağ hudud-i hazırasmın ecnub-i şarkî nokta-i
müntehasına vasıl olan bir hat ile teşekkül idecekdir.
(Yirmidokuzuncu bend) (Bar) ile sevahil-i Karadağ'a şerait-i âtiye ile ilhak
olunmışdır.
174
Bervechi balâ tayin olunan hudud mucibince bu erazinin cenub tarafında vaki
ilkâlar (Dulsinyo) dahil olmak üzre (Boyana) ya kadar Devlet-i Aliye'ye iade
olınacakdır.
(Ispiç) kasabası hududun tarifat-ı mufassalasında gösterilen erazinin hat-tı
şimalisine kadar Dalmaçya'ya ilhak olınacakdır (Boyana) üzerinde Karadağ içün seyr-i
sefayin temamen ve kamilen serbest olacakdır bu nehrin boyunca istihkâmlar inşa olun-
mayacak ve Işkodra mevkiinin mudafea-yı mahallisi içün lâzım olan istihkâmat
müstesna olub bu istihkâmat (Iskodra) şehrinden altı kilometreden öteye gitmeyecekdir.
Karadağ'ın ne harb gemisi ve ne de harb bayrağı olmıyacakdır (Bar) limanı ile
bütün Karadağ suları her milletin sefen-i harbiyesine mesdud olacakdır.
Karadağ toprağı üzerinde göl ile sahil-i derya arasında vaki istihkâmlar hedm
olınacak ve bu mıntaka dahilinde yeni istihkâmlar inşa olunmayacakdır gerek
(Bar)'da ve gerek Karadağ sahili boyunda liman ve karantine zabıtası Avusturya
devleti tarafından muhafaza-i sevahile mahsus ufak gemiler vasıtası ile icra olınacakdır.
Karadağ Dalmaçya'da meriyülicra olan kanun-i bahriyi kabul eyleyecekdir
Avusturya dahi Karadağ'ın sefain-i ticariyesini konslosları marifetile himaya itmekliği
teahhüd ider.
Karadağ erazi-i cedidesi dahilinde bir adi yol ve bir demiryolu inşa ve idare
itmek hak ve selahiyeti hususuna Avusturya ile bilittifak karar virecekdir. Bu yollar
üzerinde temami-i serbesti-i ihtilat temin olunacakdır.
(Otuzuncu bend) Đslâm ve sair eden Karadağ'a ilhak olunan arazi dahilinde
emlâki bulunub da emaret haricinde temekkün itmek isteyenler emlâklerini iltizame
virerek veya diğerleri marifetile idare itdirerek muhafaza idebileceklerdir kimsenin
emlâki nizamen menfeat-ı umumiye zımnında olmadıkça ve bahası evvelce tediye
idilmedikçe alınmıyacakdır Osmanlu ve Karadağlu azadan mürekkeb bir
komisyon emlâk-i miriye ve mevkufenin Bâb-ı Âlî hesabına olarak suret-i ferağ ve
istimaline dair işleri ve anlarda efrad-ı ehalinin ilişiği bulunur ise bu misillu
meseleleri üç sene zarfında tesviye eyleyecekdir.
175
(Otuzbirinci bend) Karadağ emareti Đstanbul'a ve memâlik-i Osmaniyenin lüzum
görmecek sair mahallerine Karadağ memurları nasb olunmak maddesine doğrudan
doğruya Bâb-ı Âlî ile bil-müzakere karar virecekdir.
Memâlik-i Osmaniyede seyahat ve ikamet iden Dağlular hukuk-i milelin kavaid-
i umumiyesine ve dağlıdara müteallik vaz olman adat ve teamüle göre kavanin ve
memurin-i mahaliyeye tabi olacaklardır.
(Otuzikinci bend) Karadağ askeri emaretin hudud-i cedidesi haricinde elyevm
ellerinde bulunan eraziyi muahede-i hazıra tasdiknamelerinin mübadelesinden itibaren
yirmi gün zarfında ve mümkün olduğu halde daha evvel tahliye itmeğe mecbur
olacaklardır.
Asakir-i Osmaniye dahi Karadağ'a terk olunan eraziyi yine yirmi gün zarfında
tahliye ideceklerdir şu kadar ki mevaki-i müstahkimeyi terk itmek ve zahire ve
mühimmatını çıkarmak ve derhal ihracı kabil olmıyan edevat-ı harbiye ve sairenin
defterini tanzim eylemek içün kendulerine ilâveten onbeş gün daha mühlet virilecekdir.
(Otuzüçüncü bend) Karadağ muahede-i sulhiye ile kendusına virilen erazi-i
cedide içün duyum-i umumiye-i Osmaniyeden bir hisse almak lâzım geleceğinden
Đstanbul'da mukim düvel-i ecnebiye süferası bunun mikdarını Bâb-ı Âlî ile müttefikan
bir esas-ı adil üzerine taYin eyleyeceklerdir.
(Otuzdördüncü bend) Düvel-i müteahide Sırbistan emaretinin istiklâlini bend-i
âtide beyan olunan şeraite rabt ile tasdik iderler.
(Otuzbeşinci bend) Sırbistan'da ihtilâf-ı din ve mezheb hiç kimse içün hukuk-i
milkiye ve poletikadan istifadede ve hidmet-i umumiye ve memuriyet ve şerefe
nailiyetde veya her nerede olur ise olsun icra-yı hırfet ve sanatda naehil tutulmaklığa ve
mahrum itmekliğe sebeb ad olınmayacakdır Sırbistan'da yerlüler ve ecnebilere serbesti
ve icra-yı ayin ve mezheb temin olınarak gerek cemâat-ı muhtelifenin silsile-i meratib
üzre tertibinde ve gerek rüesa-yı ruhaniyyeleri ile olan münasebatında bir güna ika-ı
mevani olınmayacakdır.
176
(Otuzaltıncı bend) Sırbistan âlide muahher daire dahilindeki eraziyi
ahzidecekdir.
Hudud-i cedide şimdiki hattı akili iderek (Drina)ın (Sava) ile birleşdiği
mahallindenberu mecrası boyınca çıkacak ve (Malilzvornik) ve (Sakhar)ı emarete
bırakacak ve (Kopavnik) e kadar Sırbistan eski hududu boyunca gidecek ve eski hu-
duddan (Kanıbınk) tepesinde ayrılacakdır oradan iptida (Kopavnik) in dağ desteğinden
ve bir tarafdan (Ihar) ve (Sitnika) dereleri ve diğer tarafdan (Toplika) deresi arasındaki
hat-tı inkısam-ı miyahı teşkil iden (Marika) ve (Mırdar-Planina) dereleri tarikile (Niş)
sancağının hat-tı garbisini takib iderek (Prepolas)ı Devlet-i Aliye'ye bırakacakdır
(Brevnika) ve (Medveja) arasındaki inkısamı-ı miyalı tarikile cenuba dönerek
(Medveja) çayını tekmil Sırbistan'a bırakacak ve bir tarafdan (Kriva Kiveka) ve diğer
tarafdan (Poljanika) ve (Veaternika) ve (Morava) arasındaki hat-tı inkısam-ı miyahı
teşkil iden (Golcak-Planina) tepesini (Poljanika) zirvesine kadar takib eyleyecekdir
badehu (Karpina-planina) dağ desteğinden (Kuvanska)ın (Morava) ile birleşdiği mahalle
kadar gidecek ve bu nehri geçüb (Kuvanska) çayı ile (Neradovse) kurbinde (Morava)ya
dökilen çay arasındaki hat-tı inkısam-ı miyah boyınca çıkub (Tırgoviç) üstünde
(Planina-Iliya)ya vasıl olacakdır bu noktada (Iliva) tepesi (Gölcük) dağına kadar takib
idecek ve harita üzerinde 1516 ve 1547 rakamile işaret olunan noktalardan ve (Babina-
Gora) dan geçerek (Çırni-Vırh) dağına müntehi olacakdır.
(Çırni-Vırh) dağından itibaren hat-tı cedid Bulgaristan hattile karışacakdır yani
Hat-tı hudud (Istruma) ve (Morava) arasındaki hat-tı inkı-sam-ı miyahı
(Đstreçer) ve (Vilogolo) ve (Mesid-Planina) tepelerinde takib iderek (Gaçina)
ve (Çırnatrava) ve (Drakovska) ve (Dranika-Plan) ve badehu (Deçani
Kladanek) tarikile (Yukarı Sukova) ve (Morava) arasındaki hat-tı inkısam-ı miyaha
vasıl olacak ve doğruca (Ustol) üzerine gidüb ve oradan inüb (Seguca) karyesinin
şimal-i garbisinden bin metro mesafede (Sofya) tarikini (Pirut)da katidecekdir
ve hat-tı müştekim üzre (Vidlik-Planina) üzerine ve oradan (Koca Balkan) silsile-i
ciba-liyesinde (Radosina) dağı üzerine çıkarak (Dovakinsi) köyünü Sırbistan'a
ve (Senakos) köyünü dahi Bulgaristan'a bırakacakdır. (Radosina) tepesinden şimal-i
garbiye doğrı (Siprovek Balkan) ve (Astara-Planina) tarikile Balkanlar'ın tepesini
Sırbistan'ın (Kula Smilyova Kuka) kurbindeki eski hudud-i şarkiyesine kadar
177
ve oradan yine bu eski hudud boyunca Tuna'ya kadar gidüb Tuna'ya (Rakoviça) de
mülâki olacakdır.
(Otuzyedinci bend) Yeni mukavelenameler akdoluncaya kadar emaretin
memâlik-i ecnebiye ile olan münasebat-ı ticariyesinin şerait-i hazırasından hiç biri
tebdil olunmayacakdır.
Sırbistan dahilinden geçen emtiaden bir güna (transit) resmi alız olınmıyacakdır.
Tebea-i ecnebiyenin muafiyat ve imtiyazatile konsolosların hakk-ı kaza ve
himayesi emaretle alâkadar olan devletler arasında bilittifak tadil olınmadıkça elyevm
bulunduğu vech üzre meriyülicra olacakdır.
(Otuzsekizinci bend) Sırbistan emareti bu defa aldığı erazi üzerinde inşa
olunacak demiryol hatlarının ikmal ve ilsakı ve işledilmesi maddelerine dair
Bâb-ı Âlî'nin gerek Avusturya devletine ve gerek Rumeli demiryolları işledici
kumpanyasına karşu akdeylemiş oldığı teahhüdatı deruhde idecekdir bu meselerin
tesviyesi içün lâzım gelen mukavelât heman muahede-i haziranın imzasını müteakib
Avusturya ile Bâb-ı Âlî ve Sırbistan ve kendi hissesi içün dahi Bulgaristan emareti
beyninde akd olunacakdır
(Otuzdokuzuncu bend) Islâmdan Sırbistan'a ilhak olunan erazi dahilinde emlâki
bulunub da emaret haricinde temekkün itmek isteyenler emlâklerini iltizame virerek
veya diğeri marifetile idare itdirerek muhafaza idebileceklerdir.
Osmanlu ve Sırblu azadan mürekkeb bir komisyon emlâk-i miriye ve
mevkufenin Bâb-ı Âlî hesabına olarak suret-i ferağ ve istimaline dair olan işleri ve
anlardan efrad-ı ehalinin ilişiği bulunur ise bu misill u meseleleri üç sene zarfında
tesviye eyleyecekdir.
(Kırkıncı bend) Devlet-i Aliye ile Sırbistan arasında bir muahede akd
olununcaya kadar memâlik-i Osmaniyede seyahat veya ikamet iden Sırb tebeasına
hukuk-i milel kavaid-i umumiyesine göre muamele olınacakdır.
178
(Kırkbirinci bend) Sırb askeri emaretin hudud-i cedidesi haricinde bulunan
eraziyi muahede-i hazıra tasdiknamelerinin mübadele tarihinden itibaren onbeş gün
zarfında tahliye itmeye mecbur olacakdır.
Asakir-i Osmaniye dahi Sırbistan'a terk olunan eraziyi yine onbeş gün zarfında
tahliye ideceklerdir şukadar ki mevaki-i müstahkemeyi terk itmek ve zahire ve
mühimmatını çıkarmak ve derhal ihracı kabil olmıyan edevat-ı harbiye ve sairenin def-
terini tanzim eylemek içün kendulerine ilâveten bir o kadar daha mühlet virilecekdir.
(Kırkikinci bend) Sırbistan emareti muahede-i hazıra ile kendusine virilen erazi-i
cedide içün düyun-i umumiye-i Osmaniyeden bir hisse almak lâzım geleceğinden
Đstanbul'da mukim düvel-i ecnebiye süferası bunun mikdarını Bâb-ı Âlî ile bir esas-ı
adil üzrine tayin eyleyeceklerdir.
(Kırküçüncü bend) Düvel-i müteahide Romanya'nın istiklâlini âtide muharrer
bendde tayin olunan şeraite rabt ile tasdik iderler.
(Kırkdördürıcü bend) Romanya'da ihtilâf-ı din ve mezheb hiç kimse için hukuk-i
mülkiye ve politikaden istifadede ve hidmet-i umumiye ve memuriyet ve şerefe
nailiyetde veya her nerede olur ise olsun icra-yı hırfet ve sanatde naehil tutulmaklığa ve
mahrum idilmekliğe sebeb ad olunmayacakdır.
Romanya'da yerluler ve ecnebilere serbesti ve icra-yı ayin ve mezheb temin
olınarak gerek cemaat-ı muhtelifenin silsile-i meratib üzre tertibinde ve gerek rüesa-yı
ruhaniyelerile olan münasebetında bir güna ika-ı mevani olunmayacakdır.
Tüccar ve saireden bilcümle düvel-i ecnebiye tebeasına Romanya'da din ve
mezhebe bakılmayarak müsavat-ı kâmile üzre muamele olunacakdır.
(Kırkbeşinci bend) Romanya emareti (Besarabya) ilkâsını 1856 tarihli Paris
muahedesi ahkâmına Rusya memâlikinden ifraz olunub garben (Prut) nehri ve cenuben
(Kilva) kanalı ve (Eski Đstanbul) boğazı ile mahdud olan parçasını Rusya imperatoru
hazretlerine iade ider.
(Kırkaltıncı bend) Tuna (Delta)sını teşkil iden adalar ile (Yılan) adası ve (Kilya)
ve (Sünne) ve (Mahmudiyye) ve (Đsakçı) ve (Tulçu) ve (Maçın) ve (Babadağı) ve
179
(Hırsova) ve (Köstence) ve (Mecidiye) kazalarını havi olmak üzere. (Tulçu) sancağı Ro-
manya'ya ilhak olınmışdır Romanya emareti andan başka (Silistre)'nin şark tarafından
başlayub (Mangalya)ın cenub tarafında Karadenize müntehi olan bir hatte kadar
Dobrice'nin cenubi tarafında vaki ilkâyı alır.
Hat-tı hudud Bulgaristan'ı talıdid içtin teşkil olunacak Avrupa komisyonun
marifetile mahallinde tayin olunacakdır.
(Kırkyedinci bend) Taksim-i miyah ve sayd-ı mahi meselesi hükmolmarak Tuna
komisyonuna arz olunacakdır.
(Kırksekizinci bend) Emaret dahilinde geçen emtiaden bir güna (transit) resmi
ahz olunmayacakdır.
(Kırkdokıuzıuncu bend) Konsolosların emaretdeki hiımayeye müteallik
imtiyazat ve vezaifini tayin içün Romanya tarafından mukavenameler
akdolunabilecekdir.
Hukuk-i müktesebe emaretlerle alâkadar olan devletler beyninde müttefikan
tadil olunmadıkça meriyülicra kalacakdır.
(Ellinci bend) Devlet-i Osmaniye ile Romanya arasında konsolosların imtiyazat
ve vezaifini tayin ider bir muahede akd oluncaya değin memâlik-i Osmaniyede seyahat
veya ikamet iden Romanya tebeası ve Romanya'da dahi seyahat veya ikamet iden
Osmanlu tebeası sair Avrupa devletleri tebeasına temin olunan hukukdan müstedfid
olacaklardır.
(Ellibirinci bend) Umur-i nafiade ve sair bu yolda olan teşebbüslerde
Romanya'da terk oluman erazi içün Bâb-ı Âlînin hukuk ve vezaifini deruhte
eyleyeceklerdir.
(Elliikinci bend) Düvel-i müteahide Avrupa menafiinden olmak üzere tasdik
idilen Tuna serbesti-i seyr-i sefainine ita olınmış olan teminatı tezyid içün
Temirkapulardan Tuna boğazlarına kadar nehir boyında bulunan bilcümle kıla ve
istihkâmatın hedm olunmasına ve yeni kıla ve istihkâmlar yapılmamasına karar
virmislerdir zabıta-i nehriyeye ve gümrük hidmetine mahsus ufak gemilerden maada
180
Demirkapulardan aşağı Tuna üzerinde hiç bir harb sefinesi seyr ve sefer idemeyecekdir
Mahaza devletlerin Tuna boğazlarında bulunan karakol gemileri (Kalas) a kadar
çıkabileceklerdir.
(Elliçüçüncü bend) Romanya tarafından dahi aza bulundırılacak olan Tuna
komisyonu memuriyetinde ibka olunmuşdur ve bu memruriyeti karadaki hükûmetden
kamilen müstekil olmak üzere simden sonra Kalas'da kadar icra eyleyecekdir ve hukuk
ve imtiyazat ve muafiyat ve vezaifine müteallik olan muahedat ve nizamat ve
senedat ahkâmı tasdik idilmişdir.
(Ellidördüncü bend) Komisyon içün tayin olunan müddetin inkızasından bir sene
evvel devletler komisyonun hükmünü tahdid veyahud idhaline lüzum görecekleri
tadilâtı icra içün ittifak eyleyeceklerdir.
(Ellibeşinci bend) Seyr-i sefaine ve zabıta-i nehriyeye ve demirkapulardan
Kalas'a kadar olacak nezarete müteallik nizamnameler sahildaranın murahhasları
muavenetlerde Avrupa komisyonu tarafından bilmüzakere tertib olunacak ve Tuna'nın
Kalasdan aşağısı içün yapılmış ve yapılacak nizamata tatbik idilecekdir.
(Ellialtıncı bend) Tuna Komisyonu (Yılan) adası üzerindeki fenerin
muhafazasını temin içün iktiza idenlerle ittifak eyleyecekdir.
(Elliyedinci bend) Temirkapuların ve şelalelerin seyr-i sefaine ika eylediği
mevaniin define mahsus ameliyatın icrası Avusturya'ya havale olunmuşdır nehrin bu
cihetine sahildar olan hükümetler ameliyat-ı mezkûre içün taleb olunabilecek bilcümle
teshilatı ita eyleyeceklerdir ameliyat-ı mezkûrenin mesarifini kapamak içün muvakkat
bir harç almak hakkına dair fi 13 mart 1871 tarihli Londra ahidnamesinin altıncı bendi
ahkâmı Avusturya lehinde ibka olunmuşdur.
(Ellisekizinci bend) Bâb-ı Âlî Rusya imperatoruna Asya'da (Ardahan) ve (Kars)
ve limanda beraber (Batum) erazisini ve eski Rusya hududu âtide muharrer hat arasında
bulunan bilcümle araziyi terkeder.
Hudud-i cedide Ayastefanos Muahedesinde tayin olunan hat mucibince
Karadeniz'den(Korda) nın cenubu garbisinde vaki bir noktaya ve (Artvin) cenubuna
181
kadar Karadeniz'den hareketle hat-tı müştekim üzre (Çoruh) çayına kadar mümted ola-
cak ve bu çayı geçüb ve (Aşmişen) in şark tarafından mürur idüb hat-tı müştekim üzre
Ayastenafos muahedesinde tayin olunan Rusya hududuna (Nariman)ın cenub
tarafındaki bîr noktada vasıl olmak içün cenub tarafına hat-tı müdtekim üzre gidecek ve
(Oltu) şehrini Rusya'ya bırakacakdır ve (Nariman) kurbinde işaret olunan noktadan
sarka çevrilüp Rusya'da kalacak olan (Tebrenek) den geçerek ve (Penek çayı) na kadar
ilerileyecekdir (Barduz) a kadar bu çayı takib ve badehu (Barduz) a ve (Yeniköy) ü
Rusya'ya bırakarak cenube doğru müteveccih olacakdır.
(Karaurgan) köyünün garb tarafındaki bir noktadan (Mecingerd) üzerine
müteveccih olıb hat-tı müstehkim üzre (Kösedağ) zirvesine doğru yürünecek ve şimalde
(Araks) a dökülen sular ile cenubda (Murad) suyuna dökülen suların arasındaki hat-tı
inkısam-ı miyah boyınca eski Rusya hududuna kadar gidecekdir.
(Ellidokuzuncu bend) Haşmetlu Rusya imperatoru Batum'u ticarete mahsus
serbest bir liman yapmak efkârında oldığını beyan ider.
(Altmışıncı bend) Ayastefanos muahedesinin ondokuzuncu maddesi mucibince
Rusya'ya terk olınan (Eleşkerd) vadisile (Bayazıd) şehri devlet-i aliyeye iade
olınacakdır
Bâb-ı Âlî Iran hududunu tahdide memur ve ingiliz ve Rus azadan mürekkeb
muhtelit komisyon tarafından tayin olundığı vech üzere (Kotur) şehri ve erazisini iran'a
terk ider.
(Altmışbirinci bend) Bâb-ı Âlî ehalisi Ermeni bulnan eyâlatda ihtiyacat-ı
mahalliyenin icab itdiği Đslahatı bilatehir icra ve Ermenilerin Çerkeş ve Kürdlere karşu
huzur ve emniyetlerini temin itmeği teahhüd ider ve arasıra bu babda ittihaz olınacak
tedabiri devletlere tebliğ ideceğinden düvel-i müşarünileyhim tedabir-i mezkûrenin
icrasına nezaret eyleyeceklerdir.
(Altmışikinci bend) Bâb-ı Âlî serbest-i ayin ve mezheb kaidesini vüsat-i kâmile
itasile beraber muhafaza ve ibka itmek arzusunda bulındığını beyan eylediğinden
tarafeyn-i müteahidin işbu beyan-ı ihtiyariyi sened ittihaz iderler memâlik-i
Osmaniyenin her tarafından ihtilâf-ı din ve mezheb hiç kimse içün hukuku milkiye ve
182
politikadan ve hidmet-i umumiye ve memuriyet ve şerefe nailiyetde bilcümle hıref ve
sanayiin icrasında mani ad olunmıyacakdır ve din ve mezhebe bakılmıyarak mah-
kemeler huzurmda cümlesinin şehadeti kabul idilecekdir.
Serbesti ve icra-yı ayin ve mezheb cümleye temin olunacak cemaat-ı
muhtelifenin silsile-i meratib üzre tertibinde rüesa-yı ruhaniyeleri ile olan
münasebatında bir güne ika-ı mevani olunmayacakdır.
Her milletden Avrupa ve Asya memâlik-i Osmaniyesi’nde seyahat iden ruhban
ve züvvar aynı hukuk ve fevaid ve imtiyazatden müstefid olacaklardır memâlik-i
Osmaniyede mukim konsolosların ve poletika memurlarının gerek balâda zikr olunan
eşhası ve gerek mahalli mübareke ve sairede kâin tesisat-ı diniye ve hayriyeyi resmen
himaye itmek hakları tasdik kılınmışdır. Fransa'nın istihsal itmiş oldığı hukuk sarahaten
muhafaza olınub mahalli mübareke (istatuko) sina asla halel getürülmeyeceği
mukarrerdir (Ayranoz) papasları her kangi memleketten gelmiş bulunur ise bulunsunlar
bundan evvelki emlâk ve fevaid-lerinde muhafaza olunacaklar ve bilaistisna hukuk ve
imtiyazatça müsavat-ı kâmileden müstefid olacaklardır.
(Altmısüçüncü bend) Fi 30 mart sene 1856 tarihile Paris'de ve fi 13 mart sene
1871 tarihile Londra'da akdolunan muahedelerin muahede-i hazıra ile ilga veya tadil
olınmayan ahkâmı ibka ve muhafaza olunmuşdur.
(Altmışdördüncü bend) Îşbu muahedename tasdik edilecek ve tasdiknameleri üç
hafta zarfında ve mümkün oldığı halde daha evvel Berlin'de mübadele olınacakdır
tasdikan lil-mekal murahhasam müşarünilevhim işbu muahedenameyi imza ve kendi
armalı mühürlerile temhir eylemişlerdir.
Muahede-i hazıra bin sekizyüz yetmiş sekiz senesi temmuzunun onüçüncü günü
Berlin'de akd ve tanzim olunmışdır.
Mukavelename-i memhure taraf-ı eşref-i şahanemden kabul ve tasdik kılınmış
oldığını mübeyyin işbu tasdikname-i hümayunum tasdir ve müşarünileyha Almanya
imperatoru ve Prusya kiralı hazretleri canibine ita kılındı tahriren fiyevmissalis min
şehr-i şabanülmuzazzam lisene hamsetin ve tis'in ve mieteyn ve elf (Erim, 1953, 403-
424).
| 