アルバニア語(アルバニアご、Shqip、[ʃcip])は、インド・ヨーロッパ語族アルバニア語派に属する言語の総称であり、また一般的にはアルバニア語派に属する言語のうち数か国の公用語として用いられる標準アルバニア語を指す。ルーマニア語ブルガリア語と、言語間で共通の特徴をもつバルカン言語連合をなす。

本記事ではアルバニア語派及び標準アルバニア語について記述する。アルバニア語派に属するその他の言語は、それぞれの記事を参照のこと。

アルバニア語派 編集

アルバニア語派
話される地域  アルバニア
  コソボ
  セルビア
  モンテネグロ
  北マケドニア
  ギリシャ
  トルコ
  イタリア
言語系統インド・ヨーロッパ語族
  • アルバニア語派
下位言語
ISO 639-5sqj

アルバニア語派インド・ヨーロッパ語族語派のひとつである。標準アルバニア語アアルヴァニティック語アルバレシュ語英語版などが含まれる。

分類 編集

アルバニア語派に含まれる言語は、大きくトスク・アルバニア語ゲグ・アルバニア語の2つに分けられる。シュクンビン川はトスクとゲグの境界線とされており、それより南のアルバニアとマケドニア共和国、ギリシャ、イタリアのアルバニア人コミュニティではトスク・アルバニア語が優勢である。シュクンビン川より北のアルバニア、およびモンテネグロ、コソボ、マケドニア共和国とセルビアではゲグ・アルバニア語が優勢である。

現在の標準語は、トスク・アルバニア語をベースに整えられたものであり、この系統に分類される。

   

標準アルバニア語 編集

標準アルバニア語
Gjuha shqipe
話される国   アルバニア
  コソボ
  モンテネグロ
  北マケドニア
地域 バルカン半島
話者数 616万9000人 (Ethnologue, 2000)
言語系統
表記体系 ラテン文字(アルバニア語拡張)
公的地位
公用語   アルバニア
  コソボ
  モンテネグロ
  北マケドニア
統制機関   アルバニア科学アカデミー英語版アルバニア語版
  コソボ科学芸術アカデミー英語版アルバニア語版
言語コード
ISO 639-1 sq
ISO 639-2 sqi
ISO 639-3 sqi
テンプレートを表示

標準アルバニア語アルバニアコソボ北マケドニアおよびモンテネグロで公用語として用いられている。

系統 編集

アルバニア語がインド・ヨーロッパ語族に属することが証明されたのは1850年代である。アルバニア語は、基本的には古代のイリュリア語ダキア語のどちらかを祖先とすると考えられている。この二つの言語は、2000年前に東南ヨーロッパで話されていた。

長い歴史の中で、アルバニア人はたくさんの語彙を周辺から借用した。主なものにはラテン語スラヴ諸語ギリシャ語そしてイタリア語がある。

話者分布 編集

アルバニア語は約600万人によって話されており、そのうち350万人がアルバニア国内で、それ以外では主にコソボマケドニア共和国モンテネグロセルビアギリシャ北西部で話されている。また南イタリアシチリア島においては約25万人によって話されている[1]。これらのイタリア領では15世紀頃に移住したアルバニア人であるアルベレッシュが中心となってアルバニア語のコミュニティーがかたちづくられた。現代では国外移住者によってブルガリアルーマニアウクライナ[2]をはじめアメリカオーストラリアにも幾つかの小規模な話者グループが形成され、アルバニア語が話されている。

文字 編集

アルバニア語が文字として表現されたのは比較的遅く、アルバニア語で記された現存最古の文献、テクスト群は15世紀の半ばに記された短い語句である。現存する最古の印刷文献は、ローマ・カトリック教会の聖職者、ジョン・ブズク (Gjon Buzukuにより1555年に書かれたものである。アルバニア語を教えた最初の学校は、1638年フランシスコ会により設立された。

アルバニアは当初はラテン文字で表記されたが、1478年の完全征服から1912年の独立宣言までオスマン帝国による支配下にあり、その間にアルバニア人の多くがイスラム教への改宗を行った事もあって、アルバニア本土ではアルバニア語が政治的・宗教的理由により当時のオスマン帝国の公用文字であったアラビア文字で綴られた事もある。しかし、独立回復後は再びラテン文字表記へと変更され、現在の標準的な書き言葉でもラテン文字が使用される。

下表にアルバニア語アルファベットを示し、さらに最下段にてそれぞれの字母の発音をIPAで表しておく。

新旧記法対応表 編集

現在のラテン文字 (1912-) イスタンブール式 (1879) Bashkimi式 ギリシャ文字 アラビア文字 キリル文字 IPA
A a A a A a Α آ А [ɑ]
B b B b B b Б ب Б [b]
C c C c Ts ts ΤΣ تس Ц [ts]
Ç ç Ç ç Ch ch ΤΣ̈ چ Ч [ʧ]
D d D d D d D د Д [d]
Dh dh Б δ Dh dh Δ ذ ? [ð]
E e E ε É é Ε ا َ Е [e]
Ë ë e E e Ε̰ ? Ъ [ə]
F f F f F f Φ ف Ф [f]
G g G g G g Γ غ Г [g]
Gj gj Γ γ Gh gh Γ̇ ك Ђ,ГЇ [ɟ]
H h H h H h Χ̇ هـ Х [h]
I i I i I i Ι ِ ا Ї, И [i]
J j J j J j J ى Ѣ,Ј [j]
K k K k K k Κ ق К [k]
L l L l L l Λ ل Љ,Л [l]
Ll ll Λ λ Ll ll Λ̇ لل Л [ɫ]
M m M m M m Μ م М [m]
N n N n N n Ν ن Н [n]
Nj nj И ŋ Gn gn Ν̇ نى Њ,НЇ [ɲ]
O o O o O o Ο ? О [o]
P p Π p P p Π ٻ П [p]
Q q Q q C c Κ̇ كـ Ћ,КЇ [c]
R r R r R r Ρ ر Р [ɾ]
Rr rr Ρ ρ Rr rr Ρ̇ رر РР [r]
S s S s S s Σ س С [s]
Sh sh Σ σ Sh sh Σ̈ ش Ш [ʃ]
T t T t T t Τ ت Т [t]
Th th Θ θ Th th Θ ث Ѳ [θ]
U u U u U u   او У [u]
V v V v V v Β و В [v]
X x X x Z z دس ДС [dz]
Xh xh X̦ x̦ Zh zh DΣ̈ ج Џ [ʤ]
Y y Y y Y y Υ َ و ЈУ [y]
Z z Z z X x Ζ ز З [z]
Zh zh Z̧ z̧ Xh xh Ζ̇ ژ Ж [ʒ]

文法 編集

SVO型語順。

名詞・冠詞 編集

名詞は男性・女性・中性(両性)の3つのに分けられており、単数・複数のほかに6種類の格変化主格対格属格与格奪格呼格)がある。ただし、現代の標準語で中性名詞と名詞の呼格は非常にまれである。属格と与格の語形変化も同形になっており、奪格も近年に同形になる傾向が見られる。また、一部の方言に処格もあるが、標準語にはない。

冠詞定冠詞のみがあるが、後置冠詞で名詞にくっつけて、と共に変化する。また、不定の時は通常、英語の a に当たる një(1つ)が名詞の前に置かれる[3]

名詞の格変化の例(定性複数の属格・与格・奪格の末尾の -t はいずれも省略できる)
男性名詞
qytet(都市) zog(鳥) dre(鹿) libër(本)
不定単 不定複 定複 不定単 不定複 定単 定複 不定単 不定複 定単 定複 不定単 不定複 定単 定複
主格 qytet qytete qyteti qytetet zog zogj zogu zogjtë dre dre dreri drerët libër libra libri librat
対格 qytet qytete qytetin qytetet zog zogj zogun zogjtë dre dre drerin drerët libër libra librin librat
属格 qyteti qyteteve qytetit qytetevet zogu zogjve zogut zogjvet dreri drerëve drerit drerëvet libri librave librit libravet
与格 qyteti qyteteve qytetit qytetevet zogu zogjve zogut zogjvet dreri drerëve drerit drerëvet libri librave librit libravet
奪格 qyteti qytetesh qytetit qytetevet zogu zogjsh zogut zogjvet dreri drerësh drerit drerëvet libri librash librit libravet
女性名詞
shtëpi(家) vajzë(少女) lule(花) motër(姉妹)
不定単 不定複 定単 定複 不定単 不定複 定単 定複 不定単 不定複 定単 定複 不定単 不定複 定単 定複
主格 shtëpi shtëpi shtëpia shtëpi vajzë vajza vajza vajzat lule lule lulja lulet motër motra motra motrat
対格 shtëpi shtëpi shtëpi shtëpi vajzë vajza vajzën vajzat lule lule lulen lulet motër motra motrën motrat
属格 shtëpie shtëpive shtëpi shtëpivet vajze vajzave vajzës vajzavet luleje luleve lules lulevet motre motrave motrës motravet
与格 shtëpie shtëpive shtëpi shtëpivet vajze vajzave vajzës vajzavet luleje luleve lules lulevet motre motrave motrës motravet
奪格 shtëpie shtëpish shtëpi shtëpivet vajze vajzash vajzës vajzavet luleje lulesh lules lulevet motre motrash motrës motravet
人称代名詞指示代名詞の格変化
単数人称代名詞 複数人称代名詞 指示代名詞
一人称 二人称 三人称 一人称 二人称 三人称 単数 複数
男性 女性 男性 女性 男性 女性 男性 女性
主格 unë ti ai ajo ne ju ata ato ky kjo këta këto
対格 mua / më ty / të atë / e atë / e ne / na ju ata / i ato / i këtë këtë këta këto
属格 なし なし なし なし なし なし なし なし këtij kësaj këtyre këtyre
与格 mua / më ty / të atij / i asaj / i neve / na juve / ju atyre / u atyre / u këtij kësaj këtyre këtyre
奪格 meje teje atij / tij asaj / saj nesh jush atyre / tyre atyre / tyre këtij kësaj këtyre këtyre
所有代名詞の格変化
所有代名詞
所有者 一人称単数 二人称単数 三人称男性単数 三人称女性単数
所有の対象 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女
主格 imi imja të mitë të miat yti jotja të tutë të tuat i tiji e tija të tijtë të tijat i saji e saja të sajtë të sajat
対格 timin timen të mitë të miat tëndin tënden të tutë të tuat të tijin të tijën të tijtë të tijat të sajin të sajën të sajtë të sajat
属/与/奪格 timit simes të mive të miave tëndit sates të tuve të tuave të tijit së tijës të tijve të tijave të sajit së sajës të sajve të sajave
所有者 一人称複数 二人称複数 三人称複数 三人称再帰
所有の対象 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女
主格 yni jona tanët tonat juaji juaja tuajt tuajat i tyri e tyrja të tyret të tyret i veti e veta të vetët të vetat
対格 tonin tonën tanët tonat tuajin tuajën tuajt tuajat të tyrin të tyren të tyret të tyret të vetin të vetën të vetët të vetat
属/与/奪格 tonit sonës tanëve tonave tuajit suajës tuajve tuajave të tyrit së tyres të tyreve të tyreve të vetit së vetës të vetëve të vetave

形容詞 編集

所有限定詞形容詞は通常、修飾する名詞の後ろに置かれる。また、多くの形容詞は前に人称・定性を表す接辞をつける必要がある。例:Mali i Zi(モンテネグロ)、një vajzë e bukur(美しい少女)、yjet e mëdhenj largët(あれらの大きな遠い星)、Ky film nuk është i mirë.(この映画は良くない。)[3]

形容詞の格変化
形容詞 mirë(良い、規則変化) ri(若い・新しい、不規則変化)
被修飾語 単数男性 単数女性 複数男性 複数女性 単数男性 単数女性 複数男性 複数女性
定性 不定 不定 不定 不定 不定 不定 不定 不定
主格 i mirë i mirë e mirë e mirë mirë e mirë mira e mira i ri i ri e re e re rinj e rinj reja e reja
対格 mirë e mirë mirë e mirë mirë e mirë mira e mira ri e ri re e re rinj e rinj reja e reja
属格/与格/奪格 mirë mirë mirë mirë mirë mirë mira mira ri ri re re rinj rinj reja reja
所有限定詞の格変化
所有者 一人称単数 二人称単数 三人称男性単数 三人称女性単数
被修飾語 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女
主格 im ime e mi e mia yt jote e tu e tua i tij e tij e tij e tija i saj e saj e saj e saja
対格 tim time e mi e mia tënd tënde e tu e tua e tij e tij e tij e tija e saj e saj e saj e saja
属格/与格/奪格 tim sime të mi të mia tënd sate të tu të tua të tij së tij të tij të tija të saj së saj të saj të saja
所有者 一人称複数 二人称複数 三人称複数 三人称再帰
被修飾語 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女 単男 単女 複男 複女
主格 ynë jonë tanë tona juaj juaj tuaj tuaja i tyre e tyre e tyre e tyre i vet e vet e vet e veta
対格 tonë tonë tanë tona tuaj tuaj tuaj tuaja e tyre e tyre e tyre e tyre e vet e vet e vet e veta
属格/与格/奪格 tonë sonë tanë tona tuaj suaj tuaj tuaja të tyre së tyre të tyre të tyre të vet së vet të vet të veta

動詞 編集

動詞は人称に応じて変化するため、主語が省かれる場合も多い。動詞の多くは能動態中動態(中動受動態)の2つののほかに、直説法接続法条件法希求法感嘆法命令法の6つのを持つ。時制の表現には現在、未完了、アオリスト現在完了過去完了、大過去、未来、未来完了の8つがあるが、全ての法に8つの時制・相が使えるとは限らない。また、能動態に英語の have に当たる kam 、中動態に英語の be に当たる jam の各種活用は他の動詞の活用に多く使われる[3]

直説法・条件法・感嘆法の下で動詞の前に nuk あるいは s' を、ほかの法の下で動詞の前に mos をつけることで否定を表す。

動詞は活用の語尾変化のパターンにより、大まかに2つの種類に分けられるが、出没母音、変化母音や変形に2種類の変化の特定形態が共に出現するなど、不規則動詞も多い[3]

動詞の活用の例(afroj=近づける=能動態、afrohem=近づく=中動態、分詞:afruar)
時制・相 一人称単数 二人称単数 三人称単数 一人称複数 二人称複数 三人称複数
能動態 直説法 現在 unë afroj ti afron ai afron ne afrojmë ju afroni ata afrojnë
未完了 unë afroja ti afroje ai afronte ne afronim ju afronit ata afronin
アオリスト unë afrova ti afrove ai afroi ne afruam ju afruat ata afruan
現在完了 unë kam+分詞 ti ke+分詞 ai ka+分詞 ne kemi+分詞 ju keni+分詞 ata kanë+分詞
過去完了 unë kisha+分詞 ti kishe+分詞 ai kishte+分詞 ne kishim+分詞 ju kishit+分詞 ata kishin+分詞
大過去 unë pata+分詞 ti pate+分詞 ai pati+分詞 ne patëm+分詞 ju patët+分詞 ata patën+分詞
未来 人称+do të+直説現在式 ti do të afrosh ai do të afrojë 人称+do të+直説現在式
未来完了 unë do të kem+分詞 ti do të kesh+分詞 ai do të ketë+分詞 ne do të kemi+分詞 ju do të keni+分詞 ata do të kenë+分詞
接続法 現在 人称+të+直説現在式 ti të afrosh ai të afrojë 人称+të+直説現在式
未完了 人称+të+直説未完了
現在完了 unë të kem+分詞 ti të kesh+分詞 ai të ketë+分詞 ne të kemi+分詞 ju të keni+分詞 ata të kenë+分詞
過去完了 人称+të+直説過去完了
条件法 未完了 人称+do të+直説未完了
過去完了 unë do të kisha+分詞 ti do të kishe+分詞 ai do të kishte+分詞 ne do të kishim+分詞 ju do të kishit+分詞 ata do të kishin+分詞
希求法 現在 unë afrofsha ti afrofsh ai afroftë ne afrofshim ju afrofshit ata afrofshin
現在完了 unë paça+分詞 ti paç+分詞 ai pastë+分詞 ne paçim+分詞 ju paçit+分詞 ata paçin+分詞
感嘆法 現在 unë afruakam ti afruake ai afruaka ne afruakemi ju afruakeni ata afruakan
未完了 unë afruakësha ti afruakëshe ai afruakësh ne afruakëshim ju afruakëshit ata afruakëshin
現在完了 unë paskam+分詞 ti paske+分詞 ai paska+分詞 ne paskemi+分詞 ju paskeni+分詞 ata paskan+分詞
過去完了 unë paskësha+分詞 ti paskëshe+分詞 ai paskësh+分詞 ne paskëshim+分詞 ju paskëshit+分詞 ata paskëshin+分詞
命令法 現在 ti afro ju afroni
中動態 直説法 現在 unë afrohem ti afrohesh ai afrohet ne afrohemi ju afroheni ata afrohen
未完了 unë afrohesha ti afroheshe ai afrohej ne afroheshim ju afroheshit ata afroheshin
アオリスト 人称+u+能動アオリスト ai u afrua 人称+u+能動アオリスト
現在完了 unë jam+分詞 ti je+分詞 ai është+分詞 ne jemi+分詞 ju jeni+分詞 ata janë+分詞
過去完了 unë isha+分詞 ti ishe+分詞 ai ishte+分詞 ne ishim+分詞 ju ishit+分詞 ata ishin+分詞
大過去 unë qeshë+分詞 ti qe+分詞 ai qe+分詞 ne qemë+分詞 ju qetë+分詞 ata qenë+分詞
未来 人称+kam për të u+分詞
未来完了 人称+kam për të qenë+分詞
接続法 現在 人称+të+直説現在式
未完了 人称+të+直説未完了
現在完了 unë të jem+分詞 ti të jesh+分詞 ai të jetë+分詞 ne të jemi+分詞 ju të jeni+分詞 ata të jenë+分詞
過去完了 人称+të+直説過去完了
条件法 現在 人称+do të+直説現在式
未完了 人称+do të+直説未完了
現在完了 人称+do+接続現在完了
過去完了 人称+do të+直説過去完了
希求法 現在 人称+u+能動希求法現在
現在完了 unë qofsha+分詞 ti qofsh+分詞 ai qoftë+分詞 ne qofshim+分詞 ju qofshit+分詞 ata qofshin+分詞
感嘆法 現在 人称+u+能動感嘆法現在
未完了 人称+u+能動感嘆法未完了
現在完了 unë qenkam+分詞 ti qenke+分詞 ai qenka+分詞 ne qenkemi+分詞 ju qenkeni+分詞 ata qenkan+分詞
過去完了 unë qenkësha+分詞 ti qenkëshe+分詞 ai qenkësh+分詞 ne qenkëshim+分詞 ju qenkëshit+分詞 ata qenkëshin+分詞
命令法 ti afrohu ju afrohuni
要求法 現在 人称+le të+直説現在式
未完了 人称+le të+直説未完了
現在完了 人称+le+接続現在完了
過去完了 人称+le të+直説過去完了
動詞の活用の例(hap=開く=能動態、分詞:hapur。上表と異なる変形のみを掲載)
時制・相 一人称単数 二人称単数 三人称単数 一人称複数 二人称複数 三人称複数
直説法 現在 unë hap ti hap ai hap ne hapim ju hapni ata hapin
未完了 unë hapja ti hapje ai hapte ne hapnim ju hapnit ata hapnin
アオリスト unë hapa ti hape ai hapi ne hapëm ju hapët ata hapën
未来 人称+do të+直説現在式 ti do të hapësh ai do të hapë 人称+do të+直説現在式
接続法 現在 人称+të+直説現在式 ti të hapësh ai të hapë 人称+të+直説現在式
希求法 現在 unë hapsha ti hapsh ai hap ne hapshim ju hapshit ata hapshin
感嘆法 現在 unë hapkam ti hapke ai hapka ne hapkemi ju hapkeni ata hapkan
未完了 unë hapkësha ti hapkëshe ai hapkësh ne hapkëshim ju hapkëshit ata hapkëshin
命令法 現在 ti hap ju hapni
動詞の活用の例(di=知る=能動態、分詞:ditur。上表と異なる変形のみを掲載)
時制・相 一人称単数 二人称単数 三人称単数 一人称複数 二人称複数 三人称複数
直説法 現在 unë di ti di ai di ne di ju dini ata di
未完了 unë dija ti dije ai dinte ne dinim ju dinit ata dinin
アオリスト unë dita ti dite ai diti ne ditëm ju ditët ata ditën
未来 人称+do të+直説現在式 ti do të dish ai do të di 人称+do të+直説現在式
接続法 現在 人称+të+直説現在式 ti të dish ai të di 人称+të+直説現在式
希求法 現在 unë ditsha ti diç ai dittë ne ditshim ju ditshit ata ditshin
感嘆法 現在 unë ditkam ti ditke ai ditka ne ditkemi ju ditkeni ata ditkan
未完了 unë ditkësha ti ditkëshe ai ditkësh ne ditkëshim ju ditkëshit ata ditkëshin
命令法 現在 ti di ju dini
動詞の活用の例(them=話す=能動態、分詞:thënë。上表と異なる変形のみを掲載)
時制・相 一人称単数 二人称単数 三人称単数 一人称複数 二人称複数 三人称複数
直説法 現在 unë them ti thua ai thotë ne themi ju thoni ata thonë
未完了 unë thosha ti thoshe ai thoshte ne thoshim ju thoshit ata thoshin
アオリスト unë thashë ti the ai tha ne thamë ju thatë ata thanë
未来 人称+do të+直説現在式 ti do të thuash ai do të thotë 人称+do të+直説現在式
接続法 現在 人称+të+直説現在式 ti të thuash ai të thotë 人称+të+直説現在式
希求法 現在 unë thënça ti thënç ai thëntë ne thënçim ju thënçit ata thënçin
感嘆法 現在 unë thënkam ti thënke ai thënka ne thënkemi ju thënkeni ata thënkan
未完了 unë thënkësha ti thënkëshe ai thënkësh ne thënkëshim ju thënkëshit ata thënkëshin
命令法 現在 ti thuaj ju thoni

脚注 編集

  1. ^ ALBANIANS - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples[リンク切れ](英語)、2012年11月28日閲覧。
  2. ^ The Albanian Language(英語)、2012年11月28日閲覧。
  3. ^ a b c d Victor A. Friedman. “Albanian Grammar”. www.seelrc.org. 2021年7月19日閲覧。

関連項目 編集

  • プリズレン連盟
  • Zotero - 名称はアルバニア語で「極める、使いこなす」という意味の動詞に由来する。

外部リンク 編集